Sau khi ký kết chương trình phối hợp giám sát liên ngành vào tháng 7/2014, đoàn giám sát liên ngành gồm 5 cơ quan: Tổng LĐLĐ Việt Nam (cơ quan chủ trì); Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Bộ LĐTB&XH; BHXH Việt Nam và Thanh tra Chính phủ đã thực hiện giám sát pháp luật về BHXH trong các loại hình DN trên địa bàn 4 tỉnh Hưng Yên, Bắc Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu và Tiền Giang và tiến hành giám sát tại 12 DN trên địa bàn 4 tỉnh nói trên. Trong số 12 DN này, có 2 DN FDI; 5 DN TNHH và 5 DN cổ phần.

Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Mai Đức Chính, trưởng đoàn giám sát cho biết, tại tất cả 4 tỉnh được giám sát đều có DN nợ BHXH. Số nợ BHXH so với quy mô DN và số LĐ trên địa bàn tỉnh tương đối lớn. Tại Hưng Yên có 1.567 đơn vị nợ 148,6 tỷ đồng của 47.210 người; Bắc Giang có 918 đơn vị nợ 109,4 tỷ đồng của 918 người; Bà Rịa-Vũng Tàu có 2.370 đơn vị nợ 193,9 tỷ đồng của 2.370 người; Tiền Giang có 417 DN nợ 69 tỷ đồng của 35.346 người. Tổng số nợ tại 4 tỉnh này đến tháng 9/2014 là 520,985 tỉ đồng với 5.272 đơn vị nợ của 152.565 người game bài uy tín . Đối với riêng 12 DN được giám sát tại 4 tỉnh trên, có 4/12 DN đóng chậm, đóng thiếu tiền BHXH số tiền nợ đọng BHXH cũng rất lớn và trong thời gian dài. 8/12 DN thường đóng chậm từ 1 - 2 tháng chưa đúng với quy định tại khoản 1 điều 18 Luật BHXH. Từ tháng 1/2013 đến thời điểm giám sát, tổng số nợ BHXH của 12 DN là 7.146.555.604 đồng. Riêng với 4 DN nợ BHXH kéo dài, hàng tháng đều trích tiền đóng BHXH (9,5% năm 2013 và 10,5% năm 2014) từ tiền lương, tiền công của NLĐ nhưng không đóng vào quỹ BHXH mà chỉ đóng theo kiểu “trừ nợ dần” vào quỹ BHXH làm ảnh hưởng lớn đến quyền lợi hưởng BHXH của NLĐ. Các DN đều đóng BHXH trên cơ sở tiền lương tối thiểu vùng hoặc tiền tiền lương tối thiểu vùng cộng 7% (đối với NLĐ đã qua đào tạo) và thêm 5% với game bài uy tín nặng nhọc độc hại. Mức đóng này thấp hơn nhiều so với tiền lương thực lĩnh của NLĐ.

Hội nghị sơ kết chương trình giám sát liên ngành việc thực hiện pháp luật BHXH trong các loại hình doanh nghiệp

Qua giám sát cũng cho thấy, 11/12 DN chưa xây dựng hệ thống thang, bảng lương theo Nghị định 49/2013/NĐ-CP của Chính phủ. Tại các DN được giám sát, vẫn có 867 NLĐ thuộc diện phải tham gia BHXH, BHTN nhưng chưa tham gia BHXH bắt buộc; việc chốt số và trả sổ BHXH cho NLĐ sau khi NLĐ thôi việc chưa đầy đủ, đúng quy định. Tại thời điểm giám sát có 856 sổ BHXH DN giữ lại không trả cho NLĐ khi NLĐ đã nghỉ việc. Đa số DN đều không biết quy định là sau 12 tháng nghỉ việc, nếu NLĐ không đến nhận sổ thì DN phải bàn giao lại sổ BHXH cho cơ quan BHXH quản lý.

Trước tình trạng những vi phạm luật BHXH vẫn diễn ra nghiêm trọng, Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam Đặng Ngọc Tùng trăn trở: “Nợ BHXH đang diễn ra hằng ngày, hằng giờ, tước đoạt quyền lợi hàng ngàn game bài uy tín . Tình trạng này vẫn tiếp tục tiếp diễn gây sự thiệt thòi cho NLĐ, vì vậy Quốc hội cần xem xét bổ sung tội danh trốn đóng BHXH và tội danh chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ vào Bộ luật Hình sự sửa đổi”. Đoàn giám sát kiến nghị Chính phủ có giải pháp xử lý nợ BHXH ở các DN không còn hoạt động, phá sản hoặc chủ là người nước ngoài bỏ trốn khỏi Việt Nam; năm 2015 đề nghị bổ sung chương trình giám sát của MTTQ về thực hiện pháp luật về tiền lương trong các loại hình DN...

Phát biểu tại cuộc họp, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân bày tỏ sự đồng tình cao và hoan nghênh kết quả của đoàn giám sát đã triển khai trong năm 2014. Đồng chí đề nghị Tổng LĐLĐ Việt Nam xây dựng danh mục kiến nghị Thủ tướng Chính phủ những việc Chính phủ, chính quyền địa phương phải làm. Trong đó, có kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các tỉnh, TP đưa các chỉ tiêu thực hiện số người tham gia bảo hiểm ở địa phương vào chỉ tiêu đánh giá năm 2015. Cũng theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, năm 2015, MTTQ VN và Tổng LĐLĐVN chỉ đạo các địa phương phải có chương trình phối hợp giám sát ở cấp địa phương.

Tại cuộc họp, đoàn giám sát liên ngành đã công bố kế hoạch giám sát việc thực hiện pháp luật về BHXH trong các loại hình DN năm 2015. Theo đó, đoàn giám sát sẽ tiến hành nắm bắt tình hình triển khai và thực hiện pháp luật về BHXH trên địa bàn 6 tỉnh: Nam Định, Hà Nam, Khánh Hòa, Phú Yên, Đồng Tháp và An Giang. Nội dung giám sát bao gồm: Việc chỉ đạo triển khai, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về BHXH ở địa phương; công tác quản lý Nhà nước và phối hợp, chỉ đạo việc thanh tra, kiểm tra, giám sát và giải quyết khiếu nại tố cáo về BHXH trên địa bàn tỉnh; việc triển khai, thực hiện pháp luật về BHXH trên địa bàn tỉnh và việc thực hiện pháp luật về BHXH tại các DN… Thời gian triển khai giám sát từ tháng 5 đến tháng 10/2015.

Ngọc Tú