Phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm có vai trò quan trọng trong nền kinh tế xã hội vùng trung du miền núi Bắc bộ, đặc biệt là các tỉnh miền núi, khu vực nông nghiệp, nông thôn. Trong giai đoạn vừa qua, sản xuất nông nghiệp của vùng đã có chuyển biến tích cực, hình thành các vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn, năng suất và chất lượng sản phẩm được cải thiện rõ rệt.

Ảnh minh họa.

Tuy nhiên ngành chế biến nông sản, thực phẩm của vùng còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hiệu quả nguồn nguyên liệu lớn và đa dạng của địa phương. Giá trị tăng thêm, mật độ doanh nghiệp, game bài uy tín trong ngành chế biến nông sản, thực phẩm thấp hơn đáng kể so với bình quân cả nước. Mối liên kết giữa nông dân, hợp tác xã nông nghiệp và doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm còn lỏng lẻo. Các doanh nghiệp lớn chưa phát triển được vùng nguyên liệu bền vững, ổn định nên chưa phát huy hết công suất, trong khi nông dân lại thường xuyên gặp tình trạng được mùa, mất giá. Mối liên kết, hợp tác giữa các tỉnh trong công tác quy hoạch, phát triển vùng nguyên liệu và cơ sở chế biến cũng rất mờ nhạt. Thậm chí cạnh tranh lẫn nhau trong việc thu hút đầu tư mà chưa phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của từng địa phương và vùng trong phát triển sản xuất chế biến nông sản, thực phẩm.

Theo tiến sĩ Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương, hình thành và phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm vùng trung du miền núi Bắc bộ là một xu hướng khách quan, tạo môi trường thúc đẩy doanh nghiệp hợp tác và cạnh tranh để cùng phát triển. Các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đều định hướng đẩy mạnh phát triển mô hình cụm liên kết doanh nghiệp.

Đã có một số chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp tham gia vào cụm ngành như Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng các văn bản hướng dẫn; Chương trình khuyến công quốc gia giai đoạn 2021 - 2025. Hiện nay, tại vùng trung du miền núi Bắc bộ, cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản đã manh nha phát triển.

Về vai trò của Hà Nội trong hình thành và phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm vùng trung du miền núi Bắc bộ, tiến sĩ Nguyễn Văn Hội cho rằng, Hà Nội có vai trò lớn đối với chuỗi liên kết vùng, kể cả đồng bằng sông Hồng và trung du miền núi Bắc bộ. Hà Nội không chỉ là “đầu mối” liên kết giữa các doanh nghiệp cả nước trong phát triển, hội nhập, xuất khẩu, mà còn là “vùng nguyên liệu” lớn, cung cấp nguyên liệu sản xuất, cung ứng nguyên liệu đầu vào cho sản xuất xuất khẩu.

“Mặc dù nhiều doanh nghiệp vùng trung du và miền núi Bắc bộ cũng có khả năng tự cung ứng chuỗi sản xuất nội địa cũng như xuất khẩu, nhưng Hà Nội vẫn đóng vai trò rất quan trọng trong chuỗi này. Ở các vùng trung du và miền núi Bắc bộ, nhất là các vùng có đồng bào dân tộc thiểu số, các doanh nghiệp muốn phát triển mạnh mẽ thì nên liên kết với các doanh nghiệp Hà Nội để nâng cao cơ hội tiếp cận thị trường. Trong vài năm tới, Hà Nội sẽ giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng”, ông Nguyễn Văn Hội nhận định.

Trong giai đoạn tới, phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm vùng trung du miền núi Bắc Bộ có nhiều thuận lợi. Thị trường trong và ngoài nước phát triển thuận lợi. Hạ tầng giao thông, hạ tầng công nghiệp được quan tâm, đầu tư, cải thiện. Đầu tư vào chế biến nông sản, thực phẩm có xu hướng dịch chuyển từ khu vực trung tâm sang các tỉnh trong vùng trung du miền núi Bắc Bộ.

Để phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm vùng trung du miền núi Bắc bộ hiệu quả, bền vững, ông Nguyễn Văn Hội đưa ra một số giải pháp. Trong đó, cần gắn kết chặt chẽ với các vùng nguyên liệu tập trung, quy mô lớn, có thế mạnh của vùng như: Nông sản, rau quả tại Sơn La, Phú Thọ, Yên Bái; chè tại Thái Nguyên, Phú Thọ, Hà Giang, Lai Châu; dược liệu tại Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Sơn La; gia súc, gia cầm tại Bắc Giang, Phú Thọ, Thái Nguyên; một số đặc trưng, đặc sản vùng tại Tuyên Quang, Bắc Giang, Phú Thọ, Lạng Sơn, Yên Bái…

Cần ưu tiên phát triển cụm liên kết tại các khu vực đã có tích tụ công nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm hoặc có lợi thế nổi bật về vùng nguyên liệu, hạ tầng giao thông, hạ tầng công nghiệp, game bài uy tín , khoa học công nghệ, có khả năng trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng ngành chế biến nông sản, thực phẩm của vùng.

Bên cạnh đó, ưu tiên phát triển chế biến thực phẩm tại khu vực các tỉnh Sơn La, Phú Thọ; chế biến nông sản tại khu vực các tỉnh Tuyên Quang, Yên Bái, Phú Thọ. Từ đó hình thành động lực tăng trưởng, tác động lan tỏa, mở rộng phạm vi phát triển cụm liên kết doanh nghiệp chế biến nông sản, thực phẩm vùng trung du miền núi Bắc bộ ra các khu vực xung quanh mà không phụ thuộc vào địa giới hành chính. Tăng cường liên kết vùng, xây dựng cơ chế điều phối, hợp tác, trao đổi thông tin giữa các địa phương trong việc phát triển cụm liên kết. Thu hút đầu tư, nâng cao năng lực của các tác nhân tham gia vào phát triển cụm liên kết. Thu hút các dự án phát triển cụm liên kết gắn với xây dựng, phát triển vùng nguyên liệu bền vững

Trong công nghiệp chế biến thực phẩm, gắn kết chặt chẽ từ khâu giống, nuôi trồng, khai thác, bảo quản sau thu hoạch đến sản xuất, chế biến, thương mại. Nâng cao tỷ lệ chế biến sản phẩm nông nghiệp. Chuyển dịch cơ cấu sản phẩm chế biến từ chế biến thô sang sản phẩm chế biến tinh, tạo ra giá trị gia tăng cao, đáp ứng các điều kiện về an toàn thực phẩm, các tiêu chí kỹ thuật, xuất xứ hàng hóa. Khuyến khích đầu tư, phát triển các cơ sở nghiên cứu khoa học công nghệ trên địa bàn. Tăng cường hợp tác, phát triển khoa học công nghệ với các cơ sở ở vùng đồng bằng sông Hồng, nhất là thủ đô Hà Nội.