Đâu là điểm nghẽn của đào tạo nghề?
	Để bố mẹ không cần 'nhảy bổ' vào định hướng con

Cha mẹ đặt đâu, con ngồi đấy!

“Em thích làm hướng dẫn viên du lịch vì được đi đây đi đó khám phá thế giới. Tuy thích, nhưng em cũng không rõ mình có được học ngành này hay không, vì gia đình em có nhiều người làm trong ngành ngân hàng, nên bố mẹ muốn em theo học ngành kinh tế để có thể thu xếp được việc làm ngay sau khi ra trường” - Lê Hải Anh, cựu học sinh lớp 12 Trường THPT Đống Đa cho hay. Hải Anh cho biết thêm, nhiều bạn cùng khóa của em cũng chưa biết chọn làm gì trong tương lai, nên khi có điểm thi thì chọn đại một trường theo cảm tính đã rồi tính tiếp. Tiêu chí chọn trường theo cảm tính của các bạn trẻ là vì “thấy thích”, “hot”, bạn bè “rủ rê”…

Ảnh minh họa.

Chính vì lý do trên cộng với mong muốn lo cho con cái có một tương lai vững chắc, một công việc ổn định khiến không ít phụ huynh chủ động quyết định chọn trường cho con. Chị Quỳnh Trang – giám đốc một chuỗi nhà hàng có tiếng ở Hà Nội chia sẻ, nhìn công việc kinh doanh phát đạt cùng vẻ sắc sảo của chị ngày hôm nay, không ai biết xưa kia từng làm giáo viên. Chị kể, thập kỷ 90 khi chị vừa tốt nghiệp lớp 12, bố mẹ hướng chị học sư phạm vì cho rằng hợp với nữ, công việc có sự ổn định cao... Vì lúc đó không có đủ tự tin nên chị thuận theo ý phụ huynh học sư phạm. Ra trường, chị đi dạy một thời gian thì xin nghỉ làm bởi không thấy yêu thích công việc và không thấy phù hợp với tính cách mạnh mẽ và phóng khoáng của chị.

Đây vẫn còn là tình trạng phổ biến hiện nay đối với học sinh phổ thông. Nhiều học sinh đến tận khi học năm lớp 12 mới vội mở cuốn “Tư vấn tuyển sinh đại học cao đẳng” ra chọn trường vì trường đó “đẹp”, đang nằm trong Top, hoặc đại đa số là theo ý muốn của cha mẹ, thậm chí có em còn “phó mặc” chuyện chọn trường, chọn ngành cho bố mẹ theo kiểu “bố mẹ đặt đâu, con ngồi đó”.

Vì chọn trường chứ không chọn ngành nghề dẫn tới thực trạng không ít sinh viên bỏ học giữa chừng để chuyển đổi hoặc ra trường làm trái ngành vì không phù hợp với năng lực, tính cách. Theo giảng viên Nguyễn Cao Trung tại cuộc hội thảo “Thấu hiểu bản thân - Khám phá nghề nghiệp” gần đây: “Việc hướng nghiệp hiện nay mới chỉ tập trung ở “phần ngọn” khi thay vì giúp các em hiểu các em hợp với công việc gì và công việc gì phù hợp với các em, thì chúng ta lại nói với các em về các tiêu chuẩn và điểm số để thi đỗ một trường đại học” . Vì thế, dù đã trở thành một câu chuyện “biết rồi khổ lắm nói mãi” của xã hội ta lâu rồi nhưng lại vẫn là câu chuyện thời sự trong mỗi gia đình có con vừa tốt nghiệp THPT thời nay.

Chọn nghề sai: Những con số “báo động”

Vì thế không có gì lạ khi thống kê của mạng việc làm JobStreet Việt Nam mới công bố gần đây cho thấy: Có đến gần 90% đối tượng mới tốt nghiệp không bằng lòng với công việc đang làm. Có nhiều nguyên nhân khiến người game bài uy tín chưa hài lòng với việc làm hiện tại, trong đó, việc không có hướng đi sự nghiệp rõ ràng chiếm tới 55%.

Còn theo một nghiên cứu của Viện Tâm lý học Việt Nam, có tới 58.7% các em học sinh phổ thông chọn nghề do sở thích cá nhân/sở thích cha mẹ mà không hề tính tới sự phù hợp năng lực cũng như nhu cầu nghề của xã hội. Điều đó dẫn tới những con số “báo động” về tỉ lệ thất nghiệp của sinh viên ra trường là 63%, còn tỉ lệ cử nhân làm trái ngành lên tới 70,8%.

Có lẽ nhìn vào bài học nhãn tiền mà đợt thi THPT quốc gia 2016 vừa qua đã có hơn 286.000 thí sinh cả nước đăng ký dự thi chỉ để xét tốt nghiệp THPT. Con số này tăng thêm 4% so với kỳ thi năm 2015. Điều này cho thấy có vẻ thí sinh ’thực tế’ hơn khi chọn ngành nghề. Bà Phương Anh - Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai - cho biết, HS tỏ ra khá thận trọng trong việc lựa chọn ngành nghề, trường chứ không hời hợt, đăng ký theo cảm tính hay theo phong trào như mấy năm trước.

Thậm chí, các phương án dự phòng cũng đã được các em cân nhắc kỹ như việc chọn thi các trường ĐH ngoài công lập, nhưng có thương hiệu, uy tín. Đánh giá về sự chuyển biến trong lựa chọn ngành nghề đăng ký dự thi của HS năm nay, ông Văn Như Cương - Hiệu trưởng Trường THPT Lương Thế Vinh - cho rằng, công tác tư vấn hướng nghiệp ở các trường THPT hiện đã thiết thực hơn, giúp học sinh đỡ lúng túng hơn khi lựa chọn nguyện vọng. Tuy nhiên, công tác dự báo nhân lực của các cơ quan chức năng thời gian tới cần làm tốt hơn.

Còn theo TS. Nguyễn Lê Minh - nguyên Phó Vụ trưởng, Phó ban Chương trình quốc gia về vấn đề việc làm đưa ra lời khuyên, phụ huynh chỉ nên là người cố vấn, lựa chọn cuối cùng vẫn là con mình, để không vô tình phá hủy tương lai của con. “Quan trọng không phải là trường công hay tư, mà là sản phẩm họ đào tạo ra là ai, sẽ trở thành người như thế nào. Các vị phụ huynh hãy tôn trọng đam mê của con em. Nếu các em muốn trở thành đầu bếp, thành người làm bánh, thành kỹ sư, hay bất cứ nghề nào, chỉ cần chân chính, hãy ủng hộ. Một sự rất khổ tâm của con người là hằng ngày phải đến công ty không phải là một ngày vui, mà là một ngày chán nản, gò bó, buồn rầu” - TS Minh nhấn mạnh.

Thái Anh