- Để đổi mới chương trình, sách giáo khoa (CT, SGK) giáo dục phổ thông thành công thì đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất có vai trò vô cùng quan trọng, ông đánh giá thế nào về yếu tố này, thưa giáo sư?

Giáo sư Đào Trọng Thi: Theo tôi, điều kiện để thực hiện CT, SGK mới là rất quan trọng. Kết quả giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thời gian qua cho thấy một phần chưa thực hiện thành công các nội dung của Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội về đổi mới CT,SGK  năm 2000 chính là chúng ta chưa chuẩn bị đồng bộ các điều kiện thực hiện CT,SGK. Cùng với việc CT, SGK đó không phù hợp với điều kiện cụ thể và khả năng tiếp thu của học sinh Việt Nam, còn có chuyện đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất không đáp ứng yêu cầu.Chúng ta yêu cầu nội dung quá cao nhưng nguồn lực thực hiện quá thấp, thế nên dẫn đến chuyện Đề án thực hiện chưa thành công, kết quả không như mong muốn.

Do vậy, điều tôi lo ngại nhất vẫn là chuẩn bị các điều kiện, nhất là đội ngũ giáo viên. Chương trình có hay đến đâu mà giáo viên thực hiện không có thì cũng bằng không. Vì thế, nguồn lực đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất không những đáp ứng một cách bình thường cho việc triển khai thực hiện CT, SGK mà phải đi trước một bước. Chúng ta phải đầu tư mạnh cho các cơ sở giáo dục sư phạm để họ chuẩn bị tốt đội ngũ giáo viên. Vì thay đổi đội ngũ giáo viên phải mất ít nhất 4 năm giảng dạy trong nhà trường cộng với một số năm chuẩn bị tích lũy kinh nghiệm thì mới có thể thực hiện được nhiệm vụ. Chưa kể, rất có thể đội ngũ giáo viên phải thay đổi về cơ cấu, không còn giáo viên các môn học như kiểu bây giờ nữa mà là giáo viên dạy tích hợp. Còn về cơ sở vật chất thì hiện theo quy định của nhà nước, cơ sở vật chất của các trường phổ thông do UBND các địa phương chịu trách nhiệm. Bởi vậy chúng ta phải chuẩn bị cho các địa phương, Trung ương sẽ hỗ trợ các địa phương khó khăn.

   - Giáo sư đánh giá thế nào về việc xác định lại cấu trúc hệ thống giáo dục phổ thông (kéo dài năm học THCS, rút ngắn năm học THPT)?

Tôi thấy điều này không hợp lý. Kéo dài một năm giáo dục cơ bản, nghĩa là nhà nước phải chuẩn bị nguồn ngân sách nhiều hơn. Điều này cũng thay đổi hệ thống giáo dục, trường THCS thêm một lớp, thêm cơ sở vật chất, giáo viên, trong khi THPT lại thừa. Điều quan trọng là thay đổi này có cần thiết hay không. Hiện nay, nhiều học sinh học hết THCS chúng ta phân luồng học tiếp phổ thông hay trung cấp nghề, với trình độ đó thì 9 năm là quá đủ. Nếu những em cần trình độ văn hóa cao hơn thì chúng ta có thể chuẩn bị trong một năm đầu THPT, chỉ có 2 năm cuối cùng mới phân hóa mạnh để định hướng nghề nghiệp cho các em. Tôi cho rằng lựa chọn như vậy là linh hoạt và phù hợp với điều kiện của chúng ta. Nhu cầu chưa có mà có thể thấy chúng ta phải trả giá rất nhiều cho việc thay đổi hệ thống, chính sách…Tôi nghĩ trong thời điểm hiện tại chưa nên thay đổi cái cơ cấu cấp học phổ thông.

- Giáo sư nghĩ sao về chủ trương viết SGK theo hướng mở, một chương trình, nhiều bộ SGK?

Tôi nghĩ chủ trương xã hội hóa sách giáo khoa rất đúng. Nhưng cho dù khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia viết SGK nhưng Bộ GD-ĐT vẫn phải chủ động biên soạn một bộ sách đầy đủ để phục vụ 2 việc. Một là phục vụ cho quá trình xây dựng CT, SGK vì cần thực nghiệm nội dung. Thứ 2 là để chủ động, nếu không có người có trách nhiệm, thực hiện nghiêm túc mà chỉ dựa vào các lực lượng tự nguyện  sẽ không đảm bảo về lộ trình, thời hạn thực hiện mà cũng có thể không đảm bảo chất lượng.

- Trước đây Bộ GD- ĐT từng công bố  phải cần tới 34.000 tỷ cho đề án đổi mới. Vậy trong tờ trình lần này của Bộ GD- ĐT  có gì thay đổi không, thưa giáo sư?

Theo tinh  thần như chuẩn bị đề án hiện nay thì nguồn tiền sẽ không tập trung vào đề án mà phân bổ về địa phương theo Luật ngân sách và phân bổ hàng năm chứ không đưa ra một cục sử dụng trong thời gian dài. Tuy nhiên, dù dự thảo đề án đã được chuẩn bị nhưng chưa được Chính phủ thông qua thì chưa thể công bố vì nếu Chính phủ không thông qua sẽ có thể gây ra cách hiểu bất nhất trong dư luận, tạo phản ứng không thuận lợi. Chúng tôi thống nhất với cơ quan soạn thảo, đề án chưa thông qua thì vẫn nằm trong bí mật. Ngoài ra, trong báo cáo của Bộ GD-ĐT chưa ghi rõ con số, đến nay Bộ vẫn nợ nội dung về nguồn tiền cho đề án.

- Nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng dự thảo đề án này vẫn chưa đủ cơ sở thực tiễn như vậy sẽ khó triển khai hiệu quả. Ông có nhận xét gì về đánh giá này?

 Tôi nghĩ ý kiến này là xác đáng và cơ quan soạn thảo phải tiếp thu ý kiến đó để hoàn thiện. Điều kiện để chuẩn bị CT, SGK mới là rất quan trọng. Chúng ta rất muốn đổi mới, rất sốt ruột nhưng không được nóng vội vì làm phải chắc chắn mới đạt hiệu quả cao nhất về công cuộc đổi mới.

- Trân trọng cảm ơn giáo sư./.

Kim Thoa