Nêu vấn đề về kinh tế chia sẻ tại buổi hội thảo lấy ý kiến đóng góp về Báo cáo đánh giá tác động của một số loại hình kinh tế chia sẻ tới nền kinh tế, ông Nguyễn Hoa Cương, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, hình thái kinh tế chia sẻ đã hiện diện ở hầu khắp mọi nơi trong nền kinh tế, với những biểu hiện dễ thấy nhất là sự bận rộn của những quán ăn trong ngõ ngách, thay vì bán trực tiếp, nay nhận đơn qua Internet và chuyển hàng cho các lái xe công nghệ, mang đến cho người tiêu dùng.

Kinh tế chia sẻ đang có nhiều tác động tiêu cực đến nền kinh tế

Trong phạm vi xã hội, kinh tế chia sẻ có rất nhiều biểu hiện, nhưng thể hiện rõ nét nhất trong 3 ngành. Thứ nhất là ngành vận tải, với sự xuất hiện của các loại xe công nghệ Uber, Grab, Gojek… Thứ hai là ngành dịch vụ lưu trú, với sự xuất hiện của Airbnb - một công ty đa quốc gia không sở hữu bất kỳ bất động sản nào, nhưng kết nối và cung cấp dịch vụ lưu trú tại hàng chục nghìn nhà nghỉ, nhà ở. Thứ ba là ngành tài chính, với sự xuất hiện của hoạt động Fintech trong các lĩnh vực như thanh toán và ví điện tử (Momo, Moca, VNpay, Zalopay…), tài chính cá nhân (Kiu, Toss…), Insuretech (Papaya, Inso, Opes, Wicare…) và hàng loạt hình thái khác.

Đặc biệt, kinh tế chia sẻ phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh đại dịch Covid-19 buộc con người với con người phải hạn chế tiếp xúc và không chỉ ở Việt Nam, nhiều quốc gia khác cũng đang chứng kiến sự bùng phát của loại hình kinh doanh mới này. Điều đó cho thấy, kinh tế chia sẻ “ít bị tổn thương bởi các cú sốc” như Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương nhận định. Cụ thể, khi dịch bệnh Covid-19 xảy ra, nhiều chuỗi cung ứng trong khu vực và toàn cầu bị đứt gãy, nhưng kinh tế chia sẻ với các nền tảng kết nối trực tuyến vẫn duy trì được nhiều hoạt động giao dịch kinh tế, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực.

Hiệu quả rõ ràng nhất đó chính là việc bùng nổ các dịch vụ bán hàng online, trực tuyến, vận tải trực tuyến hay dịch vụ tài chính…hầu như không bị tác động quá lớn. Thậm chí, nhiều mô hình kinh tế chia sẻ đã nắm bắt cơ hội để biến “nguy thành cơ” chiếm lĩnh thị trường, thị phần so với kinh tế truyền thống.

Song song với đó, kinh tế chia sẻ còn có khả năng giúp huy động phương tiện, tài sản nhàn rỗi vào sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực cho phát triển; thúc đẩy và thu hút đầu tư mới vào kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ, đặc biệt là lĩnh vực đổi mới sáng tạo; mở rộng và tăng nhanh các giao dịch kinh tế trên thị trường, bổ sung kênh kinh doanh mới bên cạnh kênh truyền thống; mở rộng cơ hội kinh doanh, thị trường, đa dạng hoá và tăng chủng loại sản phẩm, hàng hoá dịch vụ; thúc đẩy cạnh tranh, nâng cao hiệu suất, nâng cao tính minh bạch của thị trường; thúc đẩy tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu và nâng cao hiệu quả của nền kinh tế….

Đặc biệt, trong đánh giá của ông Lưu Đức Khải, Phó trưởng ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, thì mặt tiêu cực của hình thái này là nguy cơ bị các tập đoàn đa quốc gia thâu tóm và “lũng đoạn”, nhất là khi các tập đoàn này vừa có ưu thế cả về vốn lẫn công nghệ. Do đó, họ sẵn sàng chấp nhận thua lỗ trong thời gian đầu để chiếm lĩnh thị trường Việt Nam. Đơn cử như Grabcar, Fastgo… đang chi phối thị trường vận tải trực tuyến, còn Airbnb, Expedia… đang chi phối thị trường dịch vụ chia sẻ phòng tại Việt Nam. Trong lĩnh vực ngân hàng, thị trường dịch vụ P2P lending (cho vay ngang hàng) chủ yếu do các nhà đầu tư từ Trung Quốc, Nga, Indonesia, Singapore… chi phối.

Ngoài ra, kinh tế chia sẻ còn có những rủi ro về sự cạnh tranh không công bằng giữa kinh doanh truyền thống và kinh tế chia sẻ; nảy sinh xung đột lợi ích trong xã hội gây mất việc làm ở khu vực kinh tế truyền thống, lãng phí tài sản đã đầu tư của các doanh nghiệp truyền thống, gây bất bình đẳng trong xã hội. Góp ý kiến tại hội thảo, nhiều chuyên gia cơ bản đồng tình với những tác động lớn của kinh tế chia sẻ đối với các hoạt động kinh tế hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19 đang đẩy nhanh yêu cầu số hoá nền kinh tế. Trong đó, nhiều ý kiến cũng nhận định rằng, điểm thách thức nhất cho doanh nghiệp nội được các chuyên gia đồng thuận là việc doanh nghiệp nội chưa làm chủ được công nghệ lõi, mà vẫn phải phụ thuộc vào nước ngoài. Trong khi đó, kinh tế chia sẻ là loại hình kinh doanh không biên giới, nếu người Việt không nắm được cái lõi, sẽ chịu nhiều loại rủi ro, không chỉ về công nghệ mà còn về việc đánh giá, quản lý, thu thuế…

Trước những biến thể của kinh tế chia sẻ đang xuất hiện, theo ông Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó viện trưởng Viện chiến lược phát triển ngân hàng (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam), cần phải có dự báo về tình hình kinh tế chia sẻ trong thời gian tới để có khung chính sách cho phù hợp.

Trước những khó khăn trên, trong quan điểm của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thì cần phải tìm ra con đường cho hình thái kinh doanh mới này…Đặc biệt, với một hình thái kinh tế mới và chưa có bất cứ một thống kê chính thức nào đủ sức định lượng tổng thể bức tranh kinh tế chia sẻ, thì Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, rất cần sự vào cuộc, hợp sức của các bộ, ngành để nhận diện hình thái mới này tại Việt Nam. Qua đó, định hình con đường phát triển cho kinh tế chia sẻ để có ích cho người game bài uy tín , người dân và cho đất nước.

Đỗ Đạt