Bài 1: Điểm mặt những “con nợ” lớn

Nếu số DN ngoài quốc doanh chiếm quá nửa danh sách các đơn vị nợ đọng BHXH trên địa bàn cả nước, thì phần lớn những DN Nhà nước trong danh sách này, lại gây chú ý ở thời gian nợ kéo dài tới hàng chục năm với số tiền lên đến vài chục tỷ đồng. Điều này thể hiện sự coi thường pháp luật của các DN này…

Những doanh nghiệp nợ lớn, khó đòi

Theo danh sách cung cấp của Ban Thu – BHXH Việt Nam(tính đến ngày 28/2/2015), đứng đầu trong danh sách các đơn vị nợ BHXH kéo dài của Hà Nội là Cty CP LISOHAKA (huyện Thạch Thất) có thời gian nợ lên tới 86 tháng với số tiền nợ BHXH cộng với lãi lên đến hơn 3,3 tỷ đồng. Tiếp đến là Cty CP 116 – CIENCO1 cũng nợ tới 83 tháng với số tiền lên đến hơn 8,8 tỷ đồng. Tương tự, Cty CP Đầu tư và xây dựng công trình 128 CIENCO1 cũng nợ khoản tiền hơn 8,7 tỷ đồng với thời gian lên đến 79 tháng. Đặc biệt, hai thành viên khác của CIENCO1 là Cty CP cầu 14 (thuộc quận Long Biên) nợ BHXH trên 19,3 tỷ đồng và Cty CP cầu 12 nợ trên 12,9 tỷ đồng.

Không chỉ có các DN trong lĩnh vực giao thông, xây dựng nợ nhiều (từ 10 - 16 tỷ đồng) và nợ lâu (từ 20 – 74 tháng), mà các DN kinh doanh các ngành nghề khác như Cty CP ô tô 1-5 (huyện Đông Anh) hay Chi nhánh Cty CP ô tô Xuân Kiên Vinaxuki (huyện Mê Linh) cũng đều nợ BHXH đến trên dưới 10 tỷ đồng. Hay Cty TNHH may mặc XK VIT Garment (huyện Mê Linh) nợ tới 17,5 tỷ đồng tiền BHXH suốt 38 tháng qua…

Theo bà Chu Ngọc Mai- Trưởng phòng Thu (BHXH Hà Nội), những DN nợ nhiều tập trung ở một số quận huyện như: Long Biên với các DN thuộc ngành cầu đường, Thanh Xuân với các đơn vị thuộc ngành giao thông. Còn những DN nợ lớn lại tập trung nhiều ở quận Hoàng Mai, Đống Đa, Nam Từ Liêm… “Đặc biệt, trong năm 2014, chúng tôi đã trình Thanh tra Chính phủ thanh tra 10 đơn vị nợ đọng BHXH với số tiền lớn, kéo dài nhiều năm. Nhưng cho đến nay, sau khi đoàn liên ngành do Thanh tra Chính phủ vào làm việc với các DN này, đến giờ vẫn chưa thấy các DN có động thái tích cực nào giải quyết tình trạng trên và con số nợ vẫn tiếp tục tăng theo thời gian”, bà Mai nói.

DN nợ đọng BHXH kéo dài, quyền lợi của NLĐ không được giải quyết Ảnh minh họa

Đứng đầu danh sách 10 DN tại Hà Nội mà Thanh tra Chính phủ vào kiểm tra thời gian qua là Trung tâm điện thoại di động CDMA tại Hà Nội - còn gọi là S Phone (có địa chỉ 11 Trần Hưng Đạo, Q.Hoàn Kiếm) trực thuộc Cty CP Dịch vụ Bưu chính viễn thông Sài Gòn (SPT). Tính đến tháng 6.2013, Trung tâm này nợ tiền BHXH (bao gồm cả gốc và lãi) là hơn 9,1 tỉ đồng. Nhưng tới tháng 4.2014, Giám đốc chi nhánh Trung tâm tại Hà Nội là ông Đoàn Minh Lệnh đã gửi công văn tới BHXH Hà Nội cho biết: “Từ năm 2008, khi đối tác nước ngoài rút vốn thì nguồn tài chính bị thiếu hụt. Do đó, việc thanh toán cũng buộc phải tạm dừng lại và ghi nợ với các đối tác trong đó có khoản nợ với BHXH TP Hà Nội để ưu tiên tập trung nguồn lực tài chính hạn hẹp cho việc duy trì hệ thống mạng và các hoạt động cấp bách khác…”. Vì thế, đến tháng 3/2015, số nợ của đơn vị này đã lên tới gần 9,6 tỷ đồng (trong đó tiền lãi lên đến hơn 3,3 tỷ đồng).

Không chỉ riêng Hà Nội, theo thống kê của BHXH Việt Nam, cả 63 tỉnh thành đều có DN nợ BHXH kéo dài như TP HCM có tới trên 10 DN nợ BHXH từ 131 đến 134 tháng và đơn vị nợ ít nhất là gần 4 tỷ và đơn vị nhiều nhất cũng trên 12 tỷ. Cá biệt như Hải Phòng có DN nợ tới trên 65 tỷ đồng tiền BHXH…

Gian nan thi hành án

Tính đến hết tháng 2/2015, thống kê của BHXH các tỉnh thành cho thấy đã có trên 260.602 DN nợ BHXH, BHYT, BHTN (Trong đó, DNNN là 7.449 đơn vị, DN NQD là 135.036 đơn vị, DN FDI là 13.720 đơn vị, ngoài ra là các tổ chức, đoàn thể khác…) với số tiền trên 11.400 tỷ đồng. BHXH các tỉnh thành cũng đã tiến hành khởi kiện 2.787 đơn vị nợ BHXH ra tòa với số tiền phải truy thu là trên 6.800 tỷ đồng. Điển hình những địa phương tích cực trong công tác này là BHXH TP HCM với việc đưa 1.733 DN ra tòa; Hà Nội cũng đã đưa ra toà 633 DN; Thanh Hóa khởi kiện 73 đơn vị; Bình Dương khởi kiện 171 đơn vị; Đồng Nai và Đà Nẵng cũng đều đưa hơn 40 DN ra tòa… Thế nhưng, dù thắng kiện nhưng công tác thu hồi nợ BHXH của các cơ quan BHXH các địa phương vẫn vô cùng khó khăn nếu không nói là rơi vào bế tắc.

Đơn cử như tại Hà Nội, theo bà Chu Ngọc Mai- Trưởng phòng Thu (BHXH Hà Nội), số tiền nợ của các đơn vị bị khởi kiện cần phải thu là trên 617 tỷ đồng. Thế nhưng, tính đến hết tháng 3/2015 mới chỉ thu hồi được có hơn 221 tỷ đồng, vẫn còn khoảng 400 tỷ chưa thu hồi được. Nguyên do là công tác thi hành án sau khi tòa tuyên vẫn vô cùng gian nan. Điển hình là Công ty CP Cavico VN khai thác mỏ và xây dựng (có địa chỉ tại phòng 507, tòa nhà CT3-2 khu đô thị Mễ Trì Hạ, xã Mễ Trì, huyện Từ Liêm, nay thuộc huyện Nam Từ Liêm).

Tháng 10.2012, BHXH huyện Từ Liêm buộc phải khởi kiện DN này ra tòa. Mặc dù tòa đã nhiều lần triệu tập nhưng đơn vị này thường xuyên vắng mặt. TAND H.Từ Liêm đã phải xử và kết luận: “Đây là hành vi coi thường pháp luật, vi phạm nghiêm trọng đến quyền và lợi ích của người game bài uy tín ". DN phải trả số tiền nợ bảo hiểm còn thiếu tính đến ngày 30.11.2011 là 4,3 tỉ đồng. Thắng kiện, BHXH huyện Từ Liêm đã có văn bản đề nghị Chi cục Thi hành án huyện Từ Liêm có biện pháp bảo đảm thi hành án. Chờ một thời gian dài, BHXH huyện Từ Liêm nhận được quyết định trả lại đơn thi hành án của Chi cục Thi hành án với lý do: "Đơn vị này không còn tiền trong tài khoản". Thậm chí tính đến đầu tháng 3/2015, tính cả lãi, số tiền đã lên tới hơn 6 tỉ đồng.

Ông Ngô Trung Tứ - Phó giám đốc BHXH quận Nam Từ Liêm cho hay: “Từ năm 2010 đến 2013, huyện Từ Liêm đã khởi kiện 15 đơn vị, trong đó, có 10 đơn vị thuộc địa bàn quận Nam Từ Liêm do nợ đọng tiền BHXH trong nhiều năm (nợ trên 12 tháng và số nợ lớn). Tất cả 10 đơn vị trên BHXH đều thắng kiện. Tuy nhiên công tác thu hồi nợ theo bản án gặp nhiều khó khăn. Trong 10 đơn vị bị kiện thì những đơn vị nợ lớn đều đã gửi hồ sơ sang thi hành án. Tuy nhiên khi thi hành án đều trả lại đơn do đơn vị không còn tài sản, không còn kinh tế để thi hành án. Điển hình là các đơn vị thuộc tập đoàn CAVICO, bởi sau năm 2012, hầu hết các đơn vị của tập đoàn này không còn hoạt động, không còn trụ sở đơn vị, khi thi hành án đến thì không có trụ sở, không có tài sản. Vì vậy, cuối năm 2014 BHXH đã xác định đơn vị ngừng giao dịch, ngừng hoạt động. “Còn riêng trong năm 2014, chúng tôi đã kiện 6 đơn vị với số nợ trên 10 tỷ, nhưng đều làm hoà giải tại toà và mới chỉ thu được 2 tỷ đồng” –ông Tứ cho biết thêm.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, với cơ chế thu nợ như hiện nay thì rất khó để doanh nghiệp tự nguyện trả nợ cũng như hầu hết các bản án khó có khả năng thi hành án.

(Kỳ II: Nên coi trốn đóng BHXH là tội phạm )

Kim Thoa