Thống kê tại thời điểm năm 2020, trên địa bàn thành phố Hà Nội có khoảng 1.579 chung cư cũ (bao gồm khoảng 1.273 nhà thuộc 76 khu chung cư và khoảng 306 chung cư cũ độc lập, đơn lẻ) chủ yếu được xây dựng từ những năm 1960 đến 1994 (một số ít nhà xây dựng trước năm 1954) tập trung chủ yếu tại các quận nội thành và nội đô lịch sử.

Hiện trạng quản lý, sử dụng phức tạp, đan xen trách nhiệm, quyền sử dụng giữa tư nhân, tổ chức, nhà nước; một số khu có xen kẽ các công trình nhà ở thấp tầng, trụ sở cơ quan, văn phòng, dịch vụ thương mại, hạ tầng xã hội (trường học, cơ sở y tế...)...; diện tích căn hộ chung cư cũ nhỏ; quá tải số người, không đảm bảo tiêu chuẩn sử dụng; nhiều hộ dân tự sửa chữa, cơi nới, lấn chiếm không gian chung, đồng thời do không được duy tu bảo trì thường xuyên, công trình và hệ thống hạ tầng hư hại, xuống cấp, nguy hiểm kỹ thuật kết cấu công trình và an toàn cho người dân.

Điển hình như phường Thành Công (quận Ba Đình) hiện có 87 nhà tập thể, bao gồm 4.684 căn hộ cao từ 2 - 5 tầng xây dựng từ những năm 1970 - 1980, kết cấu đa phần là tường gạch chịu lực, thi công bằng phương pháp thủ công và nhà kết cấu bê tông lắp ghép.

Hầu hết, căn hộ đã được bán cho các hộ dân theo Nghị định 61-CP, nhiều tòa đến nay đã xuống cấp. Diện tích căn hộ tại các khu chung cư cũ phần lớn nhỏ hơn 30m2 không thỏa mãn diện tích ở, đến nay các nhà chung cư cũ này không đáp ứng được tình trạng gia tăng dân số (trước đây mỗi căn hộ chỉ đáp ứng được nhu cầu cho một hộ gia đình từ 2 đến 3 người, nay nhiều căn hộ có nhiều thế hệ sinh sống) dẫn đến tình trạng cơi nới tự phát, hư hại kết cầu công trình và hạ tầng kỹ thuật, hình thức kiến trúc cảnh quan bên ngoài bị phá vỡ. Phần lớn các công trình hạ tầng kỹ thuật trong các khu chung cư cũ bị xuống cấp, không đáp ứng được nhu cầu sử dụng và tiêu chuẩn sử dụng…

UBND phường Thành Công đã phối hợp các phòng, ban chuyên môn quận rà soát, hiện trên địa bàn có 14 nhà tập thể 5 tầng có mức độ nguy hiểm cao (E6, E7, E3, E9, E4, B6, B4, A1, H6, H7, G6A+G6B, D1, D3, D7), trong khi chỉ 2 tòa chung cư đã được xây mới là tòa tháp Thành Công (xây năm 2013) và nhà C1 Thành Công (xây năm 2010 nhưng cuối năm 2020 mới đưa vào sử dụng). Trước sự xuống cấp nghiêm trọng, đa số người dân đều mong muốn khu chung cư cũ sớm được cải tạo.

Hà Nội nghiên cứu lập quy hoạch chi tiết cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn Thành phố. (Ảnh minh họa)

Thời gian qua, việc cải tạo, xây dựng mới các khu chung cư cũ đã được thành phố Hà Nội quan tâm, triển khai. Tuy nhiên, những vướng mắc về cơ chế, quy hoạch... là trở ngại lớn khiến công việc này chậm được thực hiện. Trước những khó khăn đó, Thành phố đã từng bước gỡ dần những “nút thắt” để thúc đẩy cải tạo, xây dựng mới chung cư cũ.

Theo UBND Thành phố, việc cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ đã xuống cấp, nguy hiểm là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, nhằm đảm bảo sự an toàn, tính mạng và tài sản, ổn định đời sống nhân dân, là công tác an sinh xã hội, trong đó vai trò của Nhà nước là chủ đạo trong việc quản lý, chỉ đạo thực hiện. Đồng thời, cần thiết phải có phương pháp, giải pháp hiệu quả, cả hệ thống chính trị vào cuộc và tăng cường sự thống nhất ủng hộ, đồng thuận của nhân dân, các tổ chức kinh tế, xã hội cùng phối hợp quyết liệt triển khai thực hiện.

Tại kỳ họp thứ hai, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội đã thông qua chủ trương ban hành Đề án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn Thành phố của UBND thành phố Hà Nội. Để triển khai Đề án, UBND Thành phố dự kiến bố trí nguồn vốn ngân sách khoảng 500 tỷ đồng trong giai đoạn 2021-2025. Trong đó, ưu tiên kiểm định trước đối với chung cư cũ nguy hiểm, có nguy cơ sụp đổ, chung cư hư hỏng nặng (cấp độ D và cận D, hiện nay đã hoàn thành việc rà soát, xây dựng danh mục. Đồng thời, phấn đấu hoàn thành công tác kiểm định cho tất cả các chung cư cũ trên địa bàn Thành phố vào năm 2023, chia làm 4 đợt.

Mới đây nhất, ngày 31/12/2021, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch 329/KH-UBND nghiên cứu lập quy hoạch chi tiết cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ trên địa bàn Thành phố.

Theo đó, Kế hoạch nhằm phát huy tối đa giá trị quỹ đất, khai thác hiệu quả kinh tế, bảo đảm tính khả thi dự án, tạm cư, tái định cư phù hợp nhất; ưu tiên hoàn thành trước đối với những chung cư cũ nguy hiểm, hư hỏng nặng. Thành phố giao Sở Quy hoạch - Kiến trúc chủ trì, cùng UBND các quận, huyện, thị xã rà soát, thống kê, đánh giá tổng thể chung cư cũ trên địa bàn Thành phố; lập danh mục các chung cư cũ cần nghiên cứu lập quy hoạch theo từng giai đoạn.

Dự kiến, tiến độ rà soát, lập danh mục xong trong tháng 2/2022; trong đó, sẽ xác định lộ trình lập quy hoạch theo thứ tự ưu tiên giai đoạn 2022-2023 và các năm tiếp theo; xác định danh mục các dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ ưu tiên triển khai trong giai đoạn 2022-2025.

Việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch được phân theo 4 giai đoạn: Giai đoạn 1: Dự kiến hoàn thành quý IV/2022, gồm các khu chung cư: Giảng Võ, Thành Công, Ngọc Khánh (quận Ba Đình) Trung Tự, Kim Liên, Khương Thượng (quận Đống Đa), Nghĩa Tân (quận Cầu Giấy), Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Nam (quận Thanh Xuân).

Nhóm chung cư (khoảng 20% số nhóm chung cư cũ trên địa bàn Thành phố) gồm: Tập thể C86 Kim Mã Thượng, tập thể Bộ Tư pháp (quận Ba Đình); tập thể 60 Thổ Quan (quận Đống Đa); tập thể Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn P16 Thụy Khuê; tập thể 254A+B Thụy Khuê; chung cư CT1A, CT1B thuộc khu nhà ở tại phường Xuân La (quận Tây Hồ); tập thể May 10, phường Sài Đồng (quận Long Biên).

Chung cư độc lập, riêng lẻ gồm đề án quy gom tái định cư các chung cư đơn lẻ trên địa bàn quận Hoàn Kiếm và tập thể Công ty Cơ khí xây dựng và lắp máy điện nước Gia Lâm, phường Ngọc Lâm (quận Long Biên).

Giai đoạn 2: Thời gian dự kiến hoàn thành quý II/2023, gồm 8 khu chung cư: Vĩnh Hồ, Văn Chương, Thủy lợi, Nam Đồng, Hào Nam (quận Đống Đa), Bách Khoa, Quỳnh Mai, Thanh Nhàn (quận Hai Bà Trưng); Nhóm chung cư (khoảng 30% số nhóm chung cư cũ trên địa bàn Thành phố) gồm: Nhóm chung cư cũ A12+A13+A14+A15 tập thể Đại học Kinh tế quốc dân, phường Đồng Tâm (quận Hai Bà Trưng); tập thể Tân Mai (quận Hoàng Mai); tập thể cơ khí xây dựng Đại Mỗ - phường Tây Mỗ; tập thể A1, A2 - Tổ dân phố số 3 - phường Cầu Diễn (quận Nam Từ Liêm); khu tập thể T262, khu tập thể Viện Hóa, phường Phúc Diễn (quận Bắc Từ Liêm); tập thể Khách sạn Thắng Lợi, tập thể Khách sạn Công đoàn, tập thể đá hoa An Dương, tập thể Du lịch (quận Tây Hồ); nhà tập thể tổ 2, phường Thạch Bàn (quận Long Biên).

Giai đoạn 3: Thời gian dự kiến hoàn thành quý III/2023, gồm các khu chung cư: Phương Mai, Nam Thành Công (quận Đống Đa); Kim Giang, Thượng Đình (quận Thanh Xuân); Nhóm chung cư (khoảng 30% số nhóm chung cư cũ trên địa bàn Thành phố) gồm: Nhóm chung cư cũ phường Đồng Nhân (quận Hai Bà Trưng), tập thể Trương Định (quận Hoàng Mai).

Giai đoạn 4: Thời gian dự kiến hoàn thành quý IV/2023, gồm các khu, nhóm, chung cư cũ độc lập, riêng lẻ còn lại.