Thay đổi để thích ứng

Những năm qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước trong việc xây dựng, phát huy giá trị làng nghề truyền thống; đặc biệt, khi thành phố Hà Nội mở rộng và sáp nhập tỉnh Hà Tây (cũ) vào, thì các làng nghề ở Việt Nam có thể nói là đã thực sự hồi sinh. Với sự đầu tư bài bản, đúng định hướng phát triển, hiện nay, nhiều làng nghề, phố nghề đang là bộ mặt văn hóa, du lịch, đồng thời kết nối với nhau thúc đẩy phát triển kinh tế tại các địa phương, đồng thời đẩy mạnh hội nhập hội nhập kinh tế quốc tế.

Theo số liệu của Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho thấy, hiện trên cả nước có hơn 5.400 làng nghề và làng có nghề, thu hút hơn 13 triệu game bài uy tín , mang lại giá trị xuất khẩu hơn 1,7 tỷ USD/năm. Riêng địa bàn thành phố Hà Nội hiện có đến 1.350 làng nghề và làng có nghề, tạo việc làm cho hàng chục nghìn game bài uy tín , trong đó có 318 làng được công nhận là làng nghề, làng nghề truyền thống. Tổng doanh thu hàng năm từ các làng nghề trên địa bàn Hà Nội ước đạt bình quân trên 20.000 tỷ đồng. Kinh tế làng nghề có sự tăng trưởng cả về doanh thu, giá trị sản xuất và giá trị xuất khẩu qua các năm.

Cần xây dựng Luật Làng nghề để có nhiều hơn các chính sách, kế hoạch phát triển các sản phẩm thủ công truyền thống. Ảnh Đ.Đ

Ông Lưu Duy Dần, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, cho rằng: Những con số trên cho thấy sản phẩm thủ công mỹ nghệ làng nghề đã mang lại nhiều lợi nhuận, góp phần không nhỏ vào sự nghiệp xây dựng đất nước, an sinh xã hội và nâng cao đời sống cho nhân dân. Song, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ còn có thể mang lại nhiều lợi nhuận hơn nữa nếu được quan tâm đến kiểu dáng và mẫu mã.

Cũng theo Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, nhiều năm trước, hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam được thị trường nước ngoài ưa chuộng bởi có mẫu mã mới lạ, giá thành hợp lý. Tuy nhiên, hiện nay sức hấp dẫn của các sản phẩm làng nghề truyền thống Việt Nam đang có dấu hiệu bị giảm đi đáng kể, bởi các làng nghề, các nghệ nhân không có sự thay đổi mẫu mã, không đáp ứng kịp nhu cầu của khách hàng ngày càng về kiểu dáng, mẫu mã.

Cùng quan điểm với Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, bà Trần Thị Minh Thư, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển làng nghề da - giày Việt Nam, khẳng định rằng thiết kế và phát triển mẫu mới là một khâu quan trọng trong chuỗi giá trị hoàn chỉnh của ngành da - giày, của sản phẩm giày dép trong việc tạo ra giá trị lợi nhuận, tạo thế chủ động trong sản xuất kinh doanh - xuất nhập khẩu và phát triển bền vững của các Làng nghề da - giày.

Với xu thế và sự phát triển, các ngành học và đào tạo về mỹ thuật công nghiệp và thiết kế thời trang đang tạo ra một thế hệ các nhà thiết kế rất trẻ và tài năng. Tuy nhiên, theo bà Trần Thị Minh Thư, đội ngũ thiết kế gần như đang là một “vùng trắng” của ngành da - giày Việt Nam. Người game bài uy tín , doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đang gần như không có khả năng xoay sở để cải thiện tình hình này. Chính vì thiếu nguồn nhân lực thiết kế mẫu nên các hoạt động thiết kế mẫu mới hiện vẫn chủ yếu dựa vào mẫu mã thị trường, thiếu tính sáng tạo, chủ động. Vì thế, mẫu mã đưa ra thị trường của các làng nghề da - giày hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng ngày càng nâng cao, đòi hỏi khắt khe của thị trường từ khâu thẩm mỹ, độ tinh xảo đến các yếu tố về nền kinh tế xanh như hiện nay.

Cần xây dựng Luật Làng nghề

Theo bà Trần Thị Minh Thư, để khâu thiết kế mẫu mã sản phẩm thực sự trở nên mang tính chuyên nghiệp, đóng góp giá trị hữu hiệu cho các nhà sản xuất, kinh doanh thì cần thiết phải xây dựng những trụ cột công nghệ trong khâu thiết kế để xây dựng và đẩy mạnh hoạt động thiết kế mẫu mới tại các Làng nghề da - giày Việt Nam.

Phân tích về nhu cầu thị hiếu, thị trường luôn thay đổi, bà Nguyễn Thị Hương, Giám đốc Trung tâm Khoa học và Công nghệ phát triển làng nghề, cho rằng, có sự thay đổi về kiểu nhà ở hiện đại, lối sống theo xu hướng tiện nghi nhưng đơn giản. Vì vậy, giải pháp về công nghệ trong thiết kế mẫu mã sản phẩm thủ công mỹ nghệ là một tất yếu. Các ứng dụng thông minh giúp cho việc thiết kế sáng tạo, hiệu quả hơn, đáp ứng chiến lược đổi mới của doanh nghiệp. Đồng thời, việc sử dụng chất liệu thân thiện môi trường dựa trên ý tưởng xanh là tốt cho sức khỏe con người và môi trường, tiết kiệm tài nguyên, có thể tự chế hoặc tự phân hủy.

Để giải quyết vấn đề về thiết kế, GS.TS Khoa học Lê Tiến Sang, Viện Nghiên cứu Hướng nghiệp Hội nhập quốc tế, cho rằng, cần tăng cường lớp đào tạo tập huấn thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ cho các cơ sở sản xuất ở nông thôn để nâng cao chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh. Đồng thời, đề xuất xây dựng chương trình đào tạo toàn diện, tổ chức khóa đào tạo thường xuyên, xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng, tạo liên kết và cung cấp hỗ trợ về công nghệ và thiết bị sẽ giúp phát triển nguồn nhân lực chất lượng.

Đề cập đến vấn đề này, TS. Tôn Gia Hóa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam, cho rằng, xây dựng Luật về làng nghề nhằm bảo tồn và phát triển vững chắc các cơ sở sản xuất thủ công mỹ nghệ trọng yếu trên cơ sở bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, mang đậm bản sắc dân tộc, đưa văn hóa Việt Nam hòa nhập với thế giới và tăng cường khả năng xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ. Các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ cũng cần lưu ý một số giải pháp quan trọng để đẩy mạnh phát triển sản phẩm trên thị trường quốc tế. Trong đó, cần tập trung nâng cao năng lực cạnh tranh của các nhóm mặt hàng có lợi thế, gia tăng giá trị sản phẩm cho nhóm hàng này. Đặc biệt quan tâm đến thị hiếu của người tiêu dùng thường thay đổi theo thời gian. Đây là giải pháp vô cùng quan trọng để tăng kim ngạch và xuất khẩu bền vững.