Chúng tôi tình cờ được biết đến sản phẩm bưởi đỏ Đông Cao trong buổi chấm điểm sản phẩm OCOP huyện Mê Linh những ngày cuối năm 2020. Nếu như các loại bưởi khác khi chín có màu vàng thì bưởi đỏ Đông Cao khi chín sẽ có màu đỏ và có hương thơm đặc biệt. Nhìn những trái bưởi đỏ trưng bày tại buổi chấm điểm nổi bật bởi lớp da bưởi ngoài căng bóng, chúng tôi càng tò mò hơn về nguồn gốc của giống bưởi này.

Sản phẩm bưởi đỏ Đông Cao tham gia đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP huyện Mê Linh. (Ảnh: Lương Hằng)

Nhắc đến hộ gia đình trồng nhiều và gắn bó với bưởi đỏ Đông Cao không thể không nói đến gia đình ông Lương Văn Phương (xã Tráng Việt, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội). Gia đình ông Phương hiện đang có hơn 2.000 cây bưởi đỏ ở năm thứ 5 và hàng trăm gốc bưởi có tuổi đời từ 25 năm – 30 năm đang cho thu hoạch hàng nghìn trái từ nhiều năm nay. Không chỉ là gia đình có số lượng bưởi đỏ lớn trong thôn, ông Phương còn là Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã bưởi đỏ Đông Cao.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Phương cho biết, để có được những cây bưởi đỏ chất lượng, việc chăm sóc những cây bưởi giống từ khi còn nhỏ là rất quan trọng. Theo đó, trước khi trồng bưởi giống, người trồng phải xử lý kỹ đất trồng, luống phải đảm bảo độ cao tiêu chuẩn và đảm bảo khoảng cách gieo trồng. Những cây bưởi đỏ được hình thành sau quá trình ươm tạo khoảng 5 – 6 tháng sẽ được đưa vào công đoạn ghép. Sau quá trình chăm sóc, chăm bón, khoảng tầm 3 năm cây bưởi đỏ sẽ bắt đầu cho thu hoạch lớp quả đầu tiên.

Giống bưởi đỏ của Hợp tác xã Đông Cao là loại quả mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng cho người tiêu dùng, nhất là khi được áp dụng phương pháp trồng hữu cơ. Theo ông Phương, bưởi Đông Cao trong ruột đỏ, đẹp, tôm, tép bưởi ráo, không bị nát. Đặc biệt, khi ứng dụng khoa học vào sản xuất, trong quả bưởi đỏ có hàm lượng chất lycopen, chất này sẽ gây phản ứng tế bào lạ giúp người tiêu dùng giảm bớt căng thẳng, mệt mỏi.

Bưởi đỏ Đông Cao bắt đầu cho thu hoạch từ tháng 8 – 12 âm lịch. Một số đơn vị muốn mua bưởi đỏ phải đặt trước 2 tháng. "Các cây lâu đời từ 30 – 40 năm cho sản lượng khoảng 200 quả một năm. Năng suất này rơi vào 90 – 120 quả đối với những cây từ 10 – 20 năm. Mỗi quả nặng trung bình 0.8 – 1.2kg, giá dao động từ 80.000đ – 90.000đ. Tết bưởi sẽ có giá gấp đôi", ông Phương cho hay.

Bưởi đỏ quý hiếm là vậy, thế nhưng đã có thời gian giống bưởi này đã đứng trước nguy cơ thất truyền. Nguyên nhân chính là do thời điểm năm 2003, giống bưởi diễn được người dân ưa chuộng, do đó bà con trong thôn Đông Cao thi nhau ghép cải tạo, chặt bưởi đỏ trồng bưởi diễn, bởi vậy, những cây giống bưởi đỏ thuần chủng không còn nhiều. Đến năm 2015, khi nhận thấy những giá trị từ cây bưởi đỏ, người dân trong thôn đã kết hợp với trung tâm bảo tồn gen khôi phục lại cây giống bản địa và nhân rộng thay thế hoàn toàn bưởi diễn. 3 năm sau, Hợp tác xã bưởi đỏ Đông Cao cũng được ra đời nhằm duy trì giống đặc sản quý hiếm, đưa giống bưởi đỏ này đến gần hơn với người tiêu dùng trong nước.

Cũng bởi giống bưởi đỏ thuần chủng không còn nhiều nên gia đình ông Phương phải trải qua quá trình nhân giống khá vất vả. Từ cây bưởi đỏ có tuổi đời 55 – 60 năm do cha ông để lại, ông Phương tiến hành chiết cành và bán cho các thành viên của Hợp tác xã và người dân thôn Đông Cao với số lượng lên tới 1800 cây gốc có tuổi đời từ 20 – 30 năm. Cùng đó, để lưu giữ những cây bưởi đỏ có tuổi đời cao, gia đình ông Phương cũng thu mua những cây bưởi đỏ có tuổi đời lâu năm mà người dân buộc phải bỏ trong quá trình canh tác, sản xuất.

Đáng chú ý, sau khi Hợp tác xã bưởi đỏ Đông Cao hình thành, công cụ truy xuất nguồn gốc cũng được đưa vào áp dụng. Ban đầu, Hợp tác xã Đông Cao tiến hành truy xuất nguồn gốc quả, tiếp đó truy xuất nguồn gốc cây con để đảm bảo đúng mã số, mã vạch của thương hiệu bưởi đỏ Đông Cao, từ đó tạo được niềm tin cho khách hàng.

Trong thời gian huyện Mê Linh triển khai chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP), sản phẩm Bưởi đỏ Đông Cao vinh dự được là một trong những sản phẩm được Hội đồng đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP của Thành phố đánh giá cao. Sau quá trình thẩm định về các tiêu chí phân hạng đánh giá như: Tổ chức sản xuất; sản phẩm và sức mạnh cộng đồng; khả năng tiếp thị; chất lượng sản phẩm…, sản phẩm bưởi đỏ Đông Cao đã được đánh giá 4 sao.

Bày tỏ niềm vui khi sản phẩm bưởi đỏ Đông Cao được đánh giá cao tại buổi chấm điểm, phân hạng, ông Lương Văn Phương cho biết, ông cảm thấy vinh dự khi sản phẩm bưởi đỏ được tham gia đánh giá phân hạng OCOP, ông Phương mong muốn thông qua chương trình mỗi xã một sản phẩm, sản phẩm bưởi đỏ sẽ đến gần hơn với người tiêu dùng. Việc bưởi đỏ được chứng nhận về chất lượng sẽ tạo điều kiện tốt cho việc vươn tới thị trường trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, ông Phương cũng chia sẻ những hướng đi trong thời gian tới của sản phẩm bưởi đỏ Đông Cao. “Sau khi có thương hiệu, hàng năm chúng tôi sẽ đẩy mạnh xúc tiến, tiếp cận với các đơn vị phân phối để bà con trong và ngoài nước biết đến, sử dụng sản phẩm của Hợp tác xã bưởi đỏ Đông Cao. Định hướng của hợp tác xã là từ năm 2020 - 2025 sẽ phát triển khu vực vùng Mê Linh lên tới 25 tới 30 ha để làm đề án tiêu thụ sản phẩm hướng tới xuất khẩu. Trong đó, chúng tôi hướng tới làm một số sản phẩm như nước ép, tinh dầu bưởi của đặc sản Đông Cao” – ông Phương nói.

Chia sẻ thêm về sản lượng bưởi đỏ phục vụ thị trường Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021, ông Phương cho biết, bưởi đỏ của Hợp tác xã năm nay bị mất mùa, sản lượng không bằng các năm trước, ước đạt 2,5 tới 3 vạn quả (35- 40 tấn). Giá trị của bưởi đỏ trong dịp Tết sẽ duy trì từ 80 - 100 nghìn đồng/ quả, hiện tại Hợp tác xã đã có đơn hàng khoảng 1 vạn quả, 2 vạn quả vẫn đang trên hành trình đi tìm khách hàng./.

Lương Hằng