Sán lá gan vì hay ăn rau sống

Thói quen ăn thịt bò tái, tiết canh, gỏi cá, rau sống… của người dân là nguyên nhân khiến các bệnh ký sinh trùng gia tăng nhanh chóng. Đơn cử, vừa qua, tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, các bác sĩ đã điều trị cho trường hợp bệnh nhân bị sán lá gan do thói quen ăn rau sống.

Theo đó, nam bệnh nhân N.T.D (39 tuổi, ở Phú Yên) tiền sử mắc bệnh bạch cầu cấp, đến tái khám tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương để điều trị hóa chất. Tuy nhiên, trong lần khám lại này, bệnh nhân lại ho, sốt, tình cờ siêu âm ổ bụng có kết quả phát hiện ra có khối ở gan, được chẩn đoán theo dõi áp xe gan và chuyển tuyến đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương khám và điều trị. Trước khi ra Hà Nội, bệnh nhân xuất hiện ho đờm đục, đau tức ngực 2 bên khi ho, sốt cơn trong ngày, phải vào viện điều trị một tuần.

Tiến sĩ Vũ Minh Điền thăm khám cho bệnh nhân.

Qua trao đổi với bác sĩ, bệnh nhân D cho biết, anh có sở thích ăn rau sống, đặc biệt là rau muống được trồng dưới ao, hồ và rau ngổ sống. Anh rất nghiện món cá nướng quấn với rau muống và món thịt vịt quay, hay thịt vịt hấp ăn với rau ngổ sống. Ngay cả khi đang nằm điều trị tại bệnh viện ở Phú Yên, anh vẫn thường xuyên ăn món này.

Trao đổi với phóng viên, Tiến sĩ Vũ Minh Điền, Phó Trưởng Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết: Qua thăm khám lâm sàng và khai thác tiền sử của bệnh nhân, chúng tôi đã nghĩ đến bệnh cảnh sán lá gan lớn khi các xét nghiệm ban đầu cho thấy có bạch cầu ái toan tăng cao, và hình ảnh chụp phim cộng hưởng từ gan hướng nhiều đến bệnh sán lá gan lớn.

Theo Tiến sĩ Điền, người mắc bệnh sán lá gan thường có triệu chứng đau hạ sườn phải âm ỉ, không đặc hiệu. Người bệnh thường có cảm giác mệt mỏi, đầy bụng và khó tiêu. Rất nhiều trường hợp không có biểu hiện lâm sàng rõ rệt. Nhiễm sán lá gan cấp tính có thể gây đau bụng, gan to, buồn nôn, sốt, nổi mề đay, sụt cân… “Nếu một người nhiễm sán lá gan lớn mãn tính không được điều trị lâu ngày có thể dẫn tới các biến chứng: Viêm đường mật, sỏi mật, viêm túi mật, viêm tụy, xơ đường mật và xơ hóa gan. Để xác định người có bị mắc sán lá gan lớn hay không phải dựa vào kỹ thuật xét nghiệm tìm trứng sán trong phân, hoặc xét nghiệm máu để tìm kháng thể trong huyết thanh của bệnh nhân”- Tiến sĩ Điền nhấn mạnh.

Trước đó, Bệnh viện Bạch Mai cũng tiếp nhận và điều trị cho một nam bệnh nhân (57 tuổi, ở Hòa Bình) bị sán lá gan do thói quen ăn gỏi cá. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đau bụng, sốt, vàng da, mệt mỏi, nước tiểu sẫm màu. Sau khi được khám và làm các xét nghiệm, bệnh nhân được chẩn đoán mắc sán lá gan nhỏ. Qua khai thác tiền sử, bệnh nhân hay ăn gỏi cá, tình trạng bệnh ngày càng nặng lên, mặc dù đi khám ở nhiều nơi nhưng không phát hiện ra bệnh.

Qua các chẩn đoán từ tuyến dưới, bệnh nhân đã được chụp cắt lớp ổ bụng và phát hiện giãn đường mật trong gan, được chẩn đoán theo dõi u đường mật. Sau khi được chẩn đoán u đường mật gây tắc mật, bệnh nhân được chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai và đã được tiến hành đặt ống dẫn lưu đường mật. Tuy nhiên, sau đó, các bác sĩ phát hiện thấy nhiều con sán lá gan trưởng thành kích thước khoảng 0,5 - 1cm chui ra theo ống dẫn lưu ra ngoài, kèm theo xét nghiệm phân thấy được trứng sán.

Bệnh nhân được chẩn đoán xác định nhiễm sán lá gan nhỏ ký sinh ở gan gây ra tắc, nhiễm trùng đường mật, từ đó, vi trùng chui vào máu gây ra nhiễm trùng máu kèm theo, nên rất dễ chẩn đoán nhầm với nhiễm trùng máu hoặc ung thư đường mật.

Cần “ăn chín, uống sôi”

Sán lá gan được chia làm 2 loại chính là sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn. Người bị nhiễm bệnh do sán lá gan nhỏ thường do ăn các loại cá, ốc có chứa ấu trùng sán chưa được nấu chín hay ăn gỏi cá sống ao hồ, cá nước ngọt. Sau khi ăn ấu trùng vào dạ dày, xuống tá tràng rồi ngược theo đường mật lên gan, gây tổn thương ở đường mật làm tắc giãn đường mật ở trong gan.

Còn sán lá gan lớn, người bị nhiễm bệnh thường do ăn các loại rau sống mọc ở dưới nước như: Rau ngổ, rau cải xoong, rau rút, rau cần,…có nhiễm ấu trùng sán, bệnh gây ra các tổn thương áp xe trong gan và có thể nhầm với nhiều bệnh lý của gan khác như áp xe do vi khuẩn, khối u gan hay nang gan,…

Các loại rau không qua chế biến có khả năng tồn tại nguy cơ nhiễm ký sinh trùng.

Để người dân hiểu thêm về căn bệnh sán lá gan lớn, Tiến sĩ Vũ Minh Điền cho biết: Ở người, sán ký sinh trong gan mật, trường hợp bất thường sán có thể ký sinh trong cơ, dưới da... (ký sinh lạc chỗ). Sán trưởng thành đẻ trứng theo đường mật xuống ruột và ra ngoài theo phân. Trứng xuống nước, nở ra ấu trùng lông và ký sinh trong ốc, phát triển thành ấu trùng đuôi, ấu trùng đuôi rời khỏi ốc và bám vào các loại rau mọc dưới nước tạo nang trùng, hoặc bơi tự do trong nước. Người hoặc trâu bò ăn phải thực vật thủy sinh, hoặc uống nước lã có ấu trùng sẽ bị nhiễm sán lá gan lớn.

Sán lá gan ký sinh chủ yếu ở mô gan, nhưng trong giai đoạn xâm nhập, sán có thể đi chuyển lạc chỗ và gây các tổn thương ở các cơ quan khác như thành ruột, thành dạ dày. “Sau giai đoạn xâm nhập vào nhu mô gan từ 2 - 3 tháng, sán xâm nhập vào đường mật trưởng thành và đẻ trứng. Tại đây sán trưởng thành có thể ký sinh và gây bệnh trong nhiều năm nếu không được phát hiện và điều trị. Tại đường mật, sán gây tổn thương biểu mô đường mật, tắc mật, viêm và xơ hóa đường mật thứ phát, viêm tụy cấp...”- Tiến sĩ Điền cho biết thêm.

Để phòng, tránh bệnh sán lá gan hiệu quả, bác sĩ khuyến cáo, người dân cần thực hiện “ăn chín, uống sôi”, không ăn các loại cá, ốc, các loại rau sống, rau thủy sinh chưa nấu chín,… thực hiện rửa tay vệ sinh sạch sẽ trước khi ăn cũng như uống thuốc tẩy giun sán định kỳ. Nếu nghi ngờ nhiễm bệnh, người dân phải đến các cơ sở khám chữa bệnh để được khám, xét nghiệm, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Minh Khuê