Thiếu quy định về thu hồi tài sản tham nhũng

PGS.TS Vũ Thu Hạnh - Phó Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu tổng hợp Ban Nội chính T.Ư - là người phụ trách nhóm nghiên cứu về dự thảo báo cáo "Thu hồi tài sản tham nhũng - thực tiễn Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế" cho biết, các quy định về thu hồi tài sản tham nhũng ở Việt Nam còn nhiều hạn chế.

Cụ thể, trong hoạt động thanh tra chưa có các quy định về trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, tổ chức quản lý từng lĩnh vực hoạt động như ngân hàng, tài chính, đất đai, nhà cửa, phương tiện… trong việc thực hiện yêu cầu của trưởng đoàn thanh tra, người ra quyết định thanh tra; thiếu các quy định cụ thể để cơ quan thanh tra nhà nước thu hồi tài sản tham nhũng là đất đai, nhà cửa…

"Trong hoạt động điều tra, chưa có đủ hành lang pháp lý để cơ quan điều tra phát huy được vai trò, trách nhiệm trong quá trình điều tra, phát hiện, thu giữ kê biên tài sản tham nhũng; chưa có quy định buộc cơ quan, tổ chức, cá nhân được đối tượng tham nhũng cho, tặng tài sản tham nhũng phải trả lại tài sản" - bà Vũ Thu Hạnh nhấn mạnh.

Cũng theo bà Hạnh, trong hoạt động xét xử của toà án hiện chưa có quy định về trình tự, thủ tục giải quyết việc cán bộ, công chức có hành vi tham nhũng gây thiệt hại cho dân phải hoàn trả lại cho nhà nước khoản thiệt hại mà cơ quan, tổ chức đã đứng ra bồi thường thay cho người gây hại trong các vụ án hành chính.

Không thể khởi kiện dân sự để đòi tài sản tham nhũng

TS Phạm Quý Tỵ - nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp - cho rằng, có một số nội dung chưa thực sự phù hợp với những quy định hiện hành. Cụ thể, tại báo cáo dự thảo có nhận định thời gian qua không có ai khởi kiện dân sự đòi lại tài sản do người tham nhũng chiếm đoạt.

Về vấn đề này, ông Tỵ cho rằng theo quy định của pháp luật hiện hành thì hành vi tham nhũng gắn liền với tội phạm, vì thế khi đã phát hiện có hành vi tham nhũng là phải xử lý hình sự. "Như vậy, khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì phải được xem xét xử lý hình sự, trong đó có cả việc xử lý tài sản tham nhũng, vì thế không thể khởi kiện dân sự để đòi tài sản tham nhũng. Tuy nhiên, trường hợp đã khởi tố bị can vụ án hình sự nhưng sau đó bị can hoặc bị cáo chết, cơ quan tố tụng đình chỉ điều tra vụ án hình sự thì cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện dân sự" - ông Phạm Quý Tỵ chỉ rõ.

Về giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng bằng thủ tục hành chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho rằng dự thảo cần phải nêu rõ biện pháp thu hồi như thế nào, nêu rõ khoản tiền, tài sản tham nhũng nào thì được thu hồi bằng thủ tục hành chính. Riêng đối với nội dung về việc hình phạt tiền quy định trong Bộ luật Hình sự có phải là biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng không? Ông Tỵ cho rằng, trong dự thảo nêu vậy là chưa chính xác bởi khoản tiền, tài sản do toà án áp dụng hình phạt tiền để phạt người phạm tội tham nhũng là biện pháp cưỡng chế của Nhà nước nhằm tước bỏ một phần lợi ích của người đó. Vì vậy, hình phạt tiền quy định trong Bộ luật Hình sự không phải là biện pháp thu hồi tài sản tham nhũng.

Thu cái gì với những loại hình "tham nhũng mới"?

GS.TS Lê Hồng Hạnh - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp) - cho rằng, cần hiểu khái niệm "thu hồi tài sản" một cách rộng hơn để phù hợp với tình hình thực tế xã hội đang diễn ra. Ông Hạnh nêu ví dụ: "Giả sử có một ông thứ trưởng đang mong muốn có bằng tiến sĩ, vì vậy, ông thứ trưởng tìm mọi cách để bổ nhiệm cho con gái ông hiệu trưởng trường đại học vào một vị trí trong cơ quan nhà nước, dù cô đó không đủ điều kiện. Vậy khi cơ quan quản lý nhà nước phát hiện ra chúng ta sẽ thu hồi tài sản tham nhũng là cái gì?".

Ông Hạnh cũng nêu lên một trường hợp khác, ở đây là khái niệm "tham nhũng tình dục". "Ví dụ ông quan chức không cần tiền mà chỉ cần nhận những giây phút sung sướng. Ông ấy sẵn sàng bố trí việc làm cho cô gái để đổi lấy điều mình mong muốn. Trường hợp này thì thu hồi như thế nào, thu hồi cái gì? Tương tự như bà bộ trưởng, ông bộ trưởng, người ta không cần tài sản, không cần tiền, người ta chỉ cần ăn chơi trác táng thì sao?" - ông Hạnh nêu dẫn chứng

Vì vậy, theo ông Lê Hồng Hạnh, việc hiểu khái niệm "Thu hồi tài sản tham nhũng" hiện nay chưa đúng. "Thu hồi là phải thu hồi tất cả các lợi ích, chứ không chỉ là tài sản. Tất cả những điều đó cần phải đặt ra để chúng ta nghiên cứu làm sao cho phù hợp với các quy định của pháp luật, phù hợp với thực tế", ông Hạnh nhấn mạnh.Còn ông Đặng Quang Phương -

Nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao - chỉ ra rằng thực tế tại Việt Nam hiện nay, loại tội phạm "ẩn" nhiều nhất là tội phạm tham nhũng, loại tội phạm này "ẩn" nên rất khó phát hiện được, lại không xử lý hình sự được, trong khi loại tội phạm này lại làm thất thoát rất lớn tài sản của Nhà nước. Ông Phương còn lập luận: "Chúng ta thường nói 30% công chức sáng cắp ô đi, tối cắp ô về, hay đến cơ quan nhưng không làm việc, đó cũng là tham nhũng".

Không thể lấy việc nộp lại tài sản để thay cho hình phạt

Trao đổi với báo chí bên lề hội thảo "Thu hồi tài sản tham nhũng - thực tiễn Việt Nam và kinh nghiệm quốc tế", ông Phạm Anh Tuấn - Phó Ban Nội chính T.Ư - cho biết, không thể lấy việc nộp lại tài sản tham nhũng, khắc phục hậu quả để thay thế cho hình phạt.

Ông có thể cho biết vì sao việc thu hồi tài sản tham nhũng thời gian qua chưa đạt hiệu quả?

- Ngoài những nguyên nhân đã được đề cập trong báo cáo, thì theo tôi còn một số điểm vướng. Thứ nhất, quy định về thu hồi tài sản tham nhũng hiện tản mát, không tập trung. Thứ hai, nên chăng có một cơ quan, tổ chức nào đó chịu trách nhiệm đầu mối chính trong việc thu hồi tài sản tham nhũng. Thứ ba, các cơ quan tiến hành tố tụng, các cơ quan chức năng phòng, chống tham nhũng cần quan tâm đúng mức hơn nữa đến việc thu thồi tài sản tham nhũng. Thậm chí là cho phép phong toả, kê biên tài khoản, tài sản có dấu hiệu tham nhũng để đảm bảo việc thu hồi có hiệu quả.

Ngoài ra, các hiệp định tương trợ tư pháp hình sự, liên quan đến việc thu hồi tài sản tham nhũng hiện nay của chúng ta chưa có nhiều và chính cái này làm cho việc thu hồi tài sản tham nhũng hiện nay của ta bị hạn chế.

Trong báo cáo có đề cập nếu người vi phạm nộp tài sản và hoàn lại tài sản tham nhũng thì sẽ được miễn giảm trách nhiệm hình sự, chuyển sang xử lý hành chính, ý kiến của ông thế nào về vấn đề này?

- Thực ra hành vi tham nhũng, tội phạm tham nhũng, cái hướng tới đều là tài sản, nếu nói về công bằng chúng ta phải tìm mọi cách hoàn trả tài sản cho chủ sở hữu. Ở Việt Nam cũng như trên thế giới, hiện có nhiều ý kiến cho rằng nên coi các tội phạm này là tội phạm kinh tế, nếu khắc phục được hậu quả thì có thể xem xét, miễn trách nhiệm hình sự.

Điều này không sai, nhưng nếu chúng ta loại bỏ hình phạt, và chúng ta chỉ nhằm đến việc thu hồi tài sản là xong thì sẽ không đủ sức răn đe. Vì vậy, bên cạnh việc xử lý nghiêm khắc hành vi tham nhũng thì cần phải có những biện pháp thu hồi ở mức cao nhất tài sản tham nhũng. Chứ không thể lấy việc thu hồi hay tự nguyện nộp tài sản để thay thế cho hình phạt.

Theo Long Huỳnh/ Báo game bài uy tín