Công cụ cần thiết thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh, để đưa khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào phát triển kinh tế - xã hội, các quốc gia sử dụng ba mô hình đổi mới sáng tạo: Cấp quốc gia, cấp địa phương và cấp ngành.

Việt Nam đã triển khai bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) cấp quốc gia trong 8 năm qua và đã tăng 30 bậc, liên tục duy trì vị trí số một và hai trong nhóm nước có thu nhập trung bình thấp, hai năm gần đây chỉ đứng sau Ấn Độ. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã xây dựng Bộ Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII). Theo đó, Việt Nam là quốc gia thứ 4 triển khai bộ chỉ số này.

Thứ trưởng Bộ KHCN Hoàng Minh đánh giá cao những nỗ lực của nhóm nghiên cứu Trường Đại học VinUni, với sự hỗ trợ của GS Soumitra Dutta

Thứ trưởng Hoàng Minh nhận định việc xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành là rất cần thiết vì chỉ số này sẽ gắn trực tiếp với phát triển kinh tế - xã hội, là công cụ hữu hiệu, thiết thực với các nhà quản lý, các nhà hoạch định chính sách, các doanh nghiệp. Thông qua bộ chỉ số sẽ đánh giá được năng lực, thực trạng đổi mới sáng tạo các ngành, các lĩnh vực, đặc biệt là các ngành kinh tế quan trọng, thậm chí là những ngành đang bị cạnh tranh cao hoặc nguy cơ khó phát triển để từ đó Chính phủ cũng như các ngành, các địa phương có chính sách để điều chỉnh, có biện pháp để cải thiện năng suất, nâng cao cạnh tranh. Đây cũng sẽ là cơ sở để các nhà đầu tư trong và ngoài nước hoạch định chiến lược, giải pháp đầu tư của mình khi lựa chọn các ngành đầu tư.

Với ý nghĩa và tầm quan trọng đó, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đánh giá cao việc Trường Đại học VinUni phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nước xây dựng bộ chỉ số đổi mới sáng tạo ngành. Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ sẽ bảo trợ kỹ thuật cũng như các vấn đề liên quan đến quản lý đổi mới sáng tạo của các cơ quan, đơn vị.

Tháng 6/2023, nhóm nghiên cứu VinUni dưới sự dẫn dắt của GS Soumitra Dutta đã công bố những kết quả khảo sát ban đầu về ĐMST ngành một số lĩnh vực

“Tôi tin tưởng với sự hỗ trợ của các chuyên gia, tổ chức quốc tế, với tiềm lực và vai trò của VinUni cũng như đối tác, chương trình và bộ chỉ số đổi mới sáng tạo ngành sẽ sớm đạt kết quả và triển khai trong thực tiễn. Qua đó cung cấp những công cụ hữu ích cho cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp, các ngành thúc đẩy nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành,” Thứ trưởng Hoàng Minh nói.

Lần đầu tiên ở Việt Nam và Đông Nam Á

Tiến sỹ Lê Mai Lan, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học VinUni cho biết, chỉ số đổi mới sáng tạo ngành VIII là một trong những sáng kiến tham vọng và tâm huyết của VinUni để hiện thực hóa sứ mệnh kiến tạo sự thay đổi.

GS Soumitra Dutta đang cùng các nhà khoa học ở trường Đại học VinUni xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành ở Việt Nam

Ý tưởng này của VinUni đã nhận được sự ủng hộ của Giáo sư Soumitra Dutta, Hiệu trưởng Trường Kinh doanh Saïd, Đại học Oxford (Vương quốc Anh), cha đẻ chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu (GII), và là thành viên của Hội đồng Giải thưởng VinFuture. Do đó, VinUni và Viện Portulans (do Giáo sư Soumitra Dutta thành lập và chủ trì) đã phối hợp thực hiện Dự án Nghiên cứu Đổi mới Sáng tạo Ngành Việt Nam (VIIR) nhằm cung cấp sự hiểu biết toàn diện về đổi mới trong ngành công nghiệp của Việt Nam.

Chia sẻ về việc hợp tác với VinUni trong dự án này, Giáo sư Soumitra Dutta khẳng định Việt Nam đang có thương hiệu tốt từ nước ngoài. Thế giới đánh giá cao văn hóa làm việc chăm chỉ của người dân cùng sự phát triển năng động của nền kinh tế Việt Nam. Việt Nam ứng dụng mạnh mẽ chỉ số sáng tạo toàn cầu, đặc biệt đã xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh. Trên nền tảng này, cần chú trọng hơn nữa đến đổi mới sáng tạo cấp ngành theo hướng tập trung vào thị trường.

“Đây là một trong những điều kiện tiên quyết cho sự phát triển mang tính đột phá của nền kinh tế quốc gia, nếu coi đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ là mũi nhọn”, Giáo sư Dutta nói.

Chia sẻ sâu hơn về dự án xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành, PGS. TS. Phan Thị Thục Anh, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Trưởng nhóm nghiên cứu VIIR của VinUni cho hay, dự án triển khai cách tiếp cận phân tích hai lớp. Lớp thứ nhất là những yếu tố ảnh hưởng đến tất cả các ngành trong một quốc gia. Lớp thứ hai là các yếu tố mang tính đặc thù của từng ngành.

Các lớp sử dụng hai bộ chỉ số theo hai trụ cột: Bộ chỉ số về sản xuất (đầu vào) và Bộ chỉ số về đổi mới sáng tạo (đầu ra). Trong đó, chỉ số đầu vào là những yếu tố tạo tiềm năng để đổi mới sáng tạo, chỉ số đầu ra là kết quả tác động của đổi mới sáng tạo lên môi trường, xã hội.

“Các chỉ số giúp chúng ta hiểu được nội hàm và động lực của đổi mới sáng tạo của từng ngành một cách cụ thể và tường minh thay vì chỉ nắm chung chung”, bà Thục Anh nói.

Cũng theo bà Thục Anh, hiện tại ở Đông Nam Á chưa có quốc gia nào xây dựng chỉ số đổi mới sáng tạo ngành một cách toàn diện theo phương pháp này. Do đây là nghiên cứu rất mới nên dù đã triển khai dự án tại VinUni được một năm, đã có báo cáo thử nghiệm tiền khả thi nhận được sự ủng hộ tích cực nhưng việc nghiên cứu sẽ phải mất thời gian khoảng một năm nữa. Theo bà Thục Anh, đây là giai đoạn rất quan trọng, cần phải triển khai bài bản, chi tiết hơn. Bên cạnh đó, cũng cần phải có thời gian để bộ chỉ số tiếp tục được hoàn thiện cũng như được công nhận và ứng dụng rộng rãi.

“Giáo sư Dutta cho hay ngay cả chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu cũng phải mất 3-5 năm mới được công nhận rộng rãi nên chúng tôi cũng lường trước điều này. Với sự chỉ đạo và bảo trợ chuyên môn của Bộ Khoa học và Công nghệ cũng như sự hỗ trợ về mặt kỹ thuật của Đại học Oxford và Viện Portulans, tôi tin dự án sẽ đạt kỳ vọng mà Bộ Khoa học và Công nghệ cũng như Đại học VinUni và nhóm nghiên cứu đặt ra”, bà Thục Anh nói.

Trần Vũ