Bùng nổ thanh toán điện tử tại Việt Nam
	"CNTT tác động mạnh mẽ đến phát triển kinh tế xã hội"
	Thanh toán điện tử còn nhiều bất cập

Bất cập thanh toán điện tử

Khách hàng này quyết định chọn thẻ Visa để tiện giao dịch thanh toán điện tử. Tuy nhiên, sau vài tháng sử dụng, chủ thẻ này than phiền, cứ tưởng dùng thẻ Visa thì đi khắp thế giới cũng có thể thanh toán được, hoặc ngồi ở nhà cũng có thể giao dịch với bất kỳ nơi nào, kể cả ngoài phạm vi Việt Nam. Thế nhưng, trong một chuyến đi Malaysia, nhiều giao dịch mua hàng tại đây đã không thành công, do hệ thống không chấp nhận thẻ này.

Đây cũng chính là một nguyên nhân gây cản trở sự phát triển của thanh toán điện tử ở Việt Nam.

Theo khảo sát của Bộ Công Thương năm 2014, thẻ tín dụng chỉ chiếm 7% trong các giao dịch mua hàng trực tuyến, tiền mặt (COD) vẫn là phương thức thanh toán phổ biến nhất hiện nay, chiếm 64%.

Con đường thương mại điện tử ở Việt Nam còn nhiều gập ghềnh. Ảnh minh họa

Tại Diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam 2015 tổ chức ngày 16/12, nhiều vấn đề liên quan tới thanh toán điện tử đã được các chuyên gia kinh tế chia sẻ.

Bà Đinh Thị Mỹ Loan, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam nhận định, nhìn thẳng vào thực tế, có thể thấy con đường thương mại điện tử ở Việt Nam còn nhiều gập ghềnh, nhiều rào cản và bất cập, trong đó thanh toán điện tử là một vấn đề nổi cộm và có lẽ là vấn đề cần quan tâm nhất của kinh doanh thương mại điện tử.

Nguyên nhân cản trở sự phát triển của thanh toán điện tử nói chung và thanh toán thẻ qua POS nói riêng ở Việt Nam có nhiều, nhưng theo Hiệp hội các nhà bán lẻ VN, nguyên nhân lớn nhất đối với thương mại điện tử Việt Nam chính là thói quen sử dụng tiền mặt vẫn cao.

Theo Hội Thẻ ngân hàng, 90% doanh số thanh toán thẻ hiện nay là giao dịch tại các máy ATM, trong đó doanh số rút tiền mặt chiếm hơn 85%, doanh số chuyển khoản chiếm gần 14%, doanh số thanh toán tại đơn vị chấp nhận thẻ hơn 1,07%.

Bà Đinh Thị Mỹ Loan chia sẻ: “Xem ra mong muốn về một xã hội không tiền mặt, một nền kinh tế phi tiền mặt vẫn còn là ước mơ xa vời…”.

Cũng theo bà Loan, một số nguyên nhân khiến người tiêu dùng chưa hứng thú với thanh toán điện tử, đó là do thiếu lòng tin, tâm lý lo ngại rủi ro khi sử dụng các dịch vụ thanh toán điện tử. Đây là tâm lý khá phổ biến khi khách hàng còn có cảm giác sợ bị lừa, hoặc cảm thấy rủi ro khi mua hàng và đặc biệt khi thanh toán trực tuyến...

Để phương thức thanh toán điện tử trở nên phổ biến thì mạng lưới ATM/POS cũng phải bao phủ đa dạng các ngành hàng, các địa phương. Tuy nhiên, theo bà Loan, hiện kênh bán lẻ truyền thống và thị trường bán lẻ nông thôn hiện cũng bị “bỏ quên”. Thương mại điện tử và thanh toán điện tử hầu như chỉ tập trung và phát triển ở các đô thị lớn… mà chưa có sự hiện diện thích đáng tại kênh bán lẻ truyền thống và thị trường bán lẻ nông thôn (chiếm đến hơn 70% thị trường bán lẻ Việt Nam).

Bà Loan cho rằng, hình thức thanh toán tiền mặt sau khi nhận hàng (Cash on Delivery - COD) dường như là giải pháp tình thế khá hợp lý trong những bước đi ban đầu của thương mại điện tử ở nước ta. Tuy nhiên, nếu tình trạng này vẫn còn tiếp diễn (một số nhà bán lẻ cho biết mô hình thanh toán thông dụng nhất đối với thương mại điện tử Việt Nam vẫn là thanh toán tiền mặt khi nhận hàng, chiếm tới gần 90% trong số các giao dịch), thì doanh nghiệp phải chịu tốn kém và rủi ro lớn do các yếu tố chậm hoặc không thu hồi được vốn, chi phí vận chuyển cao, nhất là trong trường hợp người mua không nhận hàng …

Cách nào để “xã hội không tiền mặt” không còn xa vời?

Để tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong thanh toán điện tử, Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam cũng đã có một số đề xuất, trong đó, một trong những đề xuất đó là nhận mạnh việc nâng cao nhận thức của người dân/người tiêu dùng và các nhà bán lẻ về lợi ích, về hiệu quả của thanh toán điện tử.

Phía Nhà nước, cần tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách phát triểnthanh toán điện tử, trong đó có thẻ và thanh toán qua POS, cần có những chính sách mạnh mẽ hơn nữa khuyến khích doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh và người tiêu dùng làm quen cũng như tiến tới hạn chế tới mức tối đa sử dụng tiền mặt. Tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người mua - người bán, tức là khách hàng/người tiêu dùng và nhà bán lẻ.

Thanh toán điện tử không chỉ tập trung vào hệ thống bán lẻ hiện đại mà cần được quan tâm đẩy mạnh ở hệ thống bán lẻ truyền thống và thị trường bán lẻ nông thôn; Các ngân hàng và các nhà bán lẻ cần hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau để có các giải pháp thanh toán điện tử hỗ trợ cho các nhà bán lẻ ở các phân khúc khác nhau…

Nhìn nhận về hướng phát triển các kênh thương mại hiện đại, thanh toán điện tử có vẻ khả quan hơn trong thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nhận định, xu hướng tiêu dùng của người Việt Nam sẽ có sự thay đổi sâu sắc trong vòng 5 năm tới.

Bộ Công Thương hiện đang chủ trì Đề án quy hoạch chợ toàn quốc là cơ sở quan trọng trong công tác hiện đại hóa ngành bán lẻ. Trong đó, việc mở rộng lắp đặt thiết bị POS tại đây sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu sử dụng tiền mặt trong giao dịch, tạo thói quen tiêu dùng văn minh.

Bên cạnh đó, thực hiện Quyết định số 689 ngày 11/5/2014 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình Phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2014-2020, Ngân hàng Nhà nước cùng với Bộ Công Thương và các bộ ngành liên quan tiếp tục đẩy mạnh phát triển thanh toán thẻ, đặc biệt thanh toán thẻ qua POS; nghiên cứu, xây dựng và phát triển Hệ thống thanh toán bù trừ tự động cho các giao dịch ngân hàng phù hợp thực tiễn Việt Nam.

Bộ Công Thương cũng đang nghiên cứu để xây dựng, phát triển một Cổng thanh toán thương mại điện tử quốc gia nhằm cung cấp, hỗ trợ cho các giao dịch thương mại điện tử có sự tham gia của các tổ chức, đơn vị, cơ quan nhà nước, đồng thời đây cũng sẽ là công cụ để giám sát, quản lý giao dịch thanh toán thương mại điện tử an toàn cho khách hàng, người tiêu dùng.

Thay đổi thói quen thanh toán tiền mặt giúp đất nước phát triển nhanh hơn

Tới dự Diễn đàn, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ, các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật đã sẵn sàng, đáp ứng mức độ thuận tiện, hiện đại, mục tiêu của Chính phủ đối với việc thúc đẩy thanh toán trực tuyến đã được đề ra từ lâu, tuy nhiên, thói quen của người tiêu dùng vẫn chưa thay đổi. Cần tạo cơ chế khuyến khích để thanh toán điện tử được nhiều người dùng hơn.

Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Khuyến khích này không chỉ bắt đầu bằng giải pháp công nghệ, giảm phí dịch vụ mà còn bắt đầu bằng việc tuyên truyền để người dân hiểu và quen. Làm thế nào để thói quen đó tốt diễn ra nhanh hơn. Thói quen thanh toán tiền mặt ảnh hưởng đến quốc kế dân sinh, nếu thay đổi nó thì sẽ giúp đất nước phát triển nhanh hơn. Đó còn là thước đo để thế giới nhìn vào có đánh giá Việt Nam là quốc gia dân chủ, công bằng, văn minh.

Phó thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu các Bộ Công thương, Tài chính, Ngân hàng Nhà nước kết nối, sớm tạo cơ chế khuyến khích thanh toán điện tử giúp đất nước phát triển.