Cửa ô duy nhất của kinh thành Thăng Long
	Chùa Vua - Đấu trường cờ tướng danh tiếng đất Thăng Long
	Đền Bà Kiệu: Gắn bó mật thiết với đời sống văn hoá tinh thần của Thăng Long

Nói đến Hà Nội xưa, người ta vẫn thường nhắc Thăng Long tứ trấn và Thăng Long tứ quán. Có lẽ, khái niệm Thăng Long tứ quán còn khiến nhiều người mơ hồ, mặc dù các công trình này đến nay vẫn còn giữ những giá trị văn hoá đặc sắc giữa lòng Hà Nội.

Cùng với Trấn Vũ quán, Huyền Thiên quán, Đế Thích quán thì Đồng Thiên quán (hay còn gọi là chùa Kim Cổ) là một trong Thăng Long tứ quán xưa.

Chùa Kim Cổ là một trong Thăng Long tứ quán xưa. (Ảnh: K.T)

Kim Cổ là tên gọi theo địa danh của thôn, nơi đây trước kia nguyên thuộc địa phận thôn Kim Bát, sau đổi là thôn Kim Cổ, tổng Tiền Túc, huyện Thọ Xương, kinh thành Thăng Long. Sau đó, tổng Tiền Túc đổi thành tổng Thuận Mỹ, huyện Thọ Xương.

Trước kia, Kim Cổ còn có tên là Cổ Vũ, một phường nổi tiếng của Kinh thành Thăng Long. Thế kỷ XI, vua Lý Thánh Tông đã xây dựng cung điện tại Kim Cổ dành cho Nguyên Phi Ỷ Lan. Thời gian Nguyên phi ở đây, bà đã cho dựng quán Đồng Thiên trong khu vực cung điện.

Đầu thời Tây Sơn, quán được dời sang thôn An Thái. Trên khu nền cũ, dân làng Kim Cổ đã dựng ngôi đền thờ Linh Nhân Hoàng Thái hậu Ỷ Lan. Đời Tự Đức triều Nguyễn, cùng với việc mở rộng quy mô của đền thờ Ỷ Lan, từ đó di tích có thêm tên gọi là chùa.

Những ghi chép cho thấy nội dung di tích chùa Kim Cổ hiện bao gồm việc thờ Phật và nơi tưởng niệm nhân vật lịch sử Nguyên phi Ỷ Lan có nguồn gốc từ gần 1000 năm về trước. Bà còn được tôn vinh là Phật Bà Quan Âm.

Với gần 1000 năm tồn tại, trải qua bao thăng trầm biến cố của lịch sử, chùa Kim Cổ vẫn bảo lưu được những nét văn hóa hiếm có của Thăng Long xưa. Chùa Kim Cổ là một di tích có giá trị trong kho tàng di sản văn hóa nước nhà.

Hiện nay, chùa vẫn còn lưu giữ được nhiều nét văn hóa hiếm có

Chùa có quy mô kiến trúc nhỏ, cổng chùa xây bằng gạch do các trụ biểu kết hợp với những mảnh tường nhỏ hợp thành. Cổ diêm giữa hai mái đắp nổi 4 chữ Hán Kim Cổ cổ tự. Kiến trúc chính kết cấu kiểu chữ Đinh. Tiền đường ba gian, xây kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ta.

Hiện chùa Kim Cổ còn bảo lưu được bộ di vật, minh chứng cho sự hiện diện của di tích trong lịch sử­ cụ thể gồm tám pho thượng Phật thuộc nghệ thuật thế kỷ XIX, một pho tượng Nguyên Phi Ỷ Lan ngồi trong khám, một pho tượng Mẫu, tượng Chầu.

Trong đó, nổi bật là ba tấm bia niên hiệu triều Nguyễn bao gồm một quả chuông đồng niên hiệu triều Nguyễn, một bức cử­a võng, một bức cuốn thư chạm rồng, ba bức hoành phi sơn son, hai đôi câu đối.

Di tích chùa hiện nay còn là một phần tư liệu quý giá trong việc tìm hiểu quy hoạch của thành Thăng Long thời Lý.