Trong thực tế, số ông đồ như thế không ít. Khi cuộc sống trở nên sung túc hơn, khi con người có nhu cầu chơi chữ mỗi lúc tết đến xuân về, những ông đồ “thời vụ” xuất hiện mỗi lúc một nhiều. Người ta học qua mạng, học lẫn nhau, và cứ thế mang đồ nghề ra Văn Miếu bán chữ. Nếu xét theo góc độ thị trường, thì đó chính là hàng kém chất lượng. Người mua không biết điều đó, bởi có mấy người để ý hoặc tìm hiểu xem chữ như thế nào là đẹp, là độc đâu, chỉ đơn giản cứ đầu năm ra Văn Miếu mua một bức thư pháp về treo nhân ngày tết để cầu may.

Dù còn nhiều ý kiến trái chiều- nhưng rõ ràng việc tổ chức sát hạch ông đồ là một việc rất đáng làm. Nó cũng nên làm như việc năm trước quy hoạch riêng một khu trong hồ Văn cho các ông đồ trổ tài thư pháp. Cầu chữ là phải thành tâm, chứ không phải cứ tiện đường là ghé vào mua. Nếu đã phục hồi lại vốn cổ, thì nên giữ đúng tinh thần cổ. Có nghĩa là, ông đồ dù có bấm máy tính bảng nhoay nhoáy, quảng cáo chữ qua mạng xã hội, thì điều kiện đầu tiên vẫn là phải chữ đẹp văn hay như trong tiềm thức của mọi người. Bởi đôi khi, người ta đến phố ông đồ, không phải chỉ để mua một bức thư pháp cầu may, mà còn là để được sống lại dĩ vãng.

Thử tưởng tượng ra cảnh một ngày nào đó, đến phố ông đồ, người ta sẽ gặp những ông đồ già râu tóc bạc phơ, đầu vấn khăn xếp, áo nhiễu điều, lời nói nhẹ nhàng thì thật thú vị. Đấy mới là những ông đồ thực sự, chứ không phải là những ông đồ viết chữ nhanh thoăn thoắt, thu tiền cũng nhanh không kém. Và nếu coi thư pháp là một loại hàng hóa, thì nên biến thành hàng cao cấp, không phải ở giá tiền, mà là ở cách mua hàng và cách quan niệm về hàng hóa. Người mua thư pháp phải là người thưởng thức thư pháp, hiểu rõ ý nghĩa của từng câu đối, từng thành ngữ, hiểu rõ ý tứ sâu xa của từng chữ, hiểu rõ nét tài hoa của người viết thư pháp.

58096

Có một chi tiết đáng chú ý rằng không ít ông đồ bị trượt sát hạch đã rất thoải mái khi nhận ra trình độ còn non của mình, muốn lui về luyện thêm tay nghề để sang năm tiếp tục dự thi. Người học thư pháp phải có tinh thần cầu tiến như vậy mới có thể đi xa. Nó cũng giống như tinh thần của sỹ tử ngày trước, không đậu kỳ thi này thì dùi mài cho kỳ thi tiếp theo. Có công luyện bút, ắt có ngày chữ như rồng bay phượng múa. Và một khi cuộc sát hạch được tổ chức công bằng, thì người vượt qua hẳn sẽ tự hào, còn người bị loại đương nhiên không có gì phải phàn nàn.

Rõ ràng rằng, ngày hôm nay chúng ta đang thiếu những cuộc sát hạch như thế trong mọi ngành nghề. Cách đây không lâu, người ta vẫn tự hào khi vượt qua những cuộc thi tay nghề, để rồi khi nói rằng tôi là thợ bậc 7/7, thì lập tức được xã hội công nhận. Cũng chỉ cách đây ít lâu, khi cầm tấm bằng kỹ sư của Đại học Bách khoa, thì mọi cánh cửa việc làm đều mở ra, hoặc khi cầm tấm bằng cử nhân văn của Đại học Tổng hợp, người ta đã không nghi ngờ gì về trình độ cũng như tư duy văn chương. Đó là những giá trị, và là niềm tự hào. Tiếc rằng, đến nay, những niềm tự hào ấy không còn nhiều, bởi nhiều lý do khác nhau.

Bây giờ thì người ta có xu hướng nghi ngờ chất lượng của tất cả các ngành đào tạo, của tất thảy mọi nghề. Khi mà đến như luận án tiến sỹ chỉ đơn giản là việc phát triển một bài báo nghiên cứu và không tìm ra được một điều gì mới, mà chỉ là việc có tấm bằng để phục vụ những mục đích khác; khi mà một công trình nghiên cứu chỉ là việc xào xáo lại kết quả của những người đi trước, thì rõ ràng, rất cần những cuộc sát hạch như thế. Mục đích duy nhất là để vàng được là vàng, còn những thứ giả vờ lấp lánh giống vàng ấy phải trở về với giá trị thật của nó.

Nguyễn Toàn Thắng