“Cuộc chiến” hạn hán, ngập mặn…thay đổi ý thức từ con người

Tàn phá nguồn nước ngọt

Hiện tại, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn không chỉ xảy ra ở Việt Nam, mà còn diễn ra ở hàng loạt quốc gia trong khu vực Đông Nam Á như: Lào, Thái Lan, Campuchia… Việc lượng mưa thấp kỷ lục, mực nước sông Mê Kông giảm sút, thiếu nước đã đẩy hàng nghìn hộ nông dân không thể tiếp tục canh tác trên đồng ruộng, đe dọa mạnh mẽ đến nhu cầu sinh hoạt và sản xuất, đặc biệt là trong đợt cao điểm của hạn hán và xâm mặn tại khu vực ĐBSCL và Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, nước ngọt trở thành một trong những đề tài còn “hot” hơn cả hạn hán.

Người dân thiếu ý thức, xả rác bừa bãi làm ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước ngọt..

Nguồn nước ngọt khan hiếm là vậy, nhưng hiện ở Việt Nam, người dân đang khai thác nguồn nước ngọt này theo cách “tận diệt”. Bên cạnh đó, với tác động của con người, nguồn nước ngọt trên mặt đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, khiến cho số người được sử dụng nước sạch không nhiều. Theo chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Thị Hằng, ở nước ta hiện không chỉ có nạn chặt phá rừng làm ảnh hưởng đến môi trường, ô nhiễm không khí, mà việc người dân xả rác bừa bãi ra sông Tô Lịch, sông Nhuệ (Hà Nội), kênh Nhiêu Lộc (TP. HCM)… hay như vụ Công ty Vedan xả thải ra sông Thị Vải, Cty Shinhan Vina xả chất xyannua vượt ngưỡng 1.900 lần ra môi trường… đang khiến cho nguồn nước ngọt và nguồn đất bị ô nhiễm, khô cằn và mất chất dinh dưỡng rất nhiều, tác động rất lớn đến cuộc sống con người.

“Nước ngọt là nguồn tài nguyên cực kỳ quan trọng với ngành nông nghiệp, nhưng hiện tại, người dân đang sử dụng nước ngọt quá lãng phí. Nhiều đồng ruộng ngập nước không biết xả đi đâu, hay vấn đề sử dụng nguồn nước ngầm bừa bãi, thiếu khoa học, thiếu sự kiểm soát của cơ quan chức năng; xây dựng hàng loạt công trình thủy điện trên các sông, đặc biệt là sông Mê Kông; xả thải ra môi trường làm ô nhiễm nguồn nước ngọt tự nhiên… - tất cả những yếu tổ ấy đều là do sự thiếu ý thức của con người; do sự buông lỏng quản lý của các cấp, các ngành, sau đó là sự quy hoạch thiếu đồng bộ, thiếu tính khoa học… Chính con người đã hủy hoại môi trường sống, làm nguồn nước ngọt bị ô nhiễm, dần dần giết chết nguồn nước ngọt…khi hạn hán xảy ra, chúng ta lúng túng, mất nguồn dự trữ…” – bà Hằng cho hay.

Hạn hán và xâm nhập mặn kéo dài, nguồn nước ngọt khan hiếm và bị ô nhiễm, khiến cho đời sống người dân ở nhiều tỉnh, thành phố nằm trong vùng bị ảnh hưởng trở nên thiếu nước trầm trọng. Theo số liệu của Bộ NNPTNT, tính đến thời điểm này, có khoảng 700.000ha đất nông nghiệp ở ĐBSCL bị đe dọa bởi hạn hán, xâm mặn. Trong đó có khoảng 209,800ha thuộc diện hỗ trợ (ảnh hưởng từ 30% trở lên); Nam Trung Bộ là 23.000ha; Tây Nguyên là 24.000ha… và con số ấy có thể sẽ tăng lên trong thời gian tới, khi mà các giải pháp cứu hạn chưa hiệu quả.

Cần xây dựng kịch bản phát triển vùng

Trước sự biến động khó lường của thiên nhiên, vấn đề hạn hán, xâm mặn và thiếu nước ngọt ở ĐBSCL chắc chắn sẽ còn tiếp diễn. Thậm chí, theo dự báo của cơ quan khí tượng thủy văn, phải đến đầu tháng 6.2016 thì khu vực ĐBSCL mới có mưa và như vậy, thời gian tới chắc chắn khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và ĐBSCL vẫn phải gánh chịu nhiều hệ quả từ hạn hán và xâm mặn. Đánh giá về những tác hại trên, ông Ma Quang Trung - Cục trưởng Cục Trồng Trọt (Bộ NNPTNT) cho biết, nước ngọt có vai trò rất lớn trong sản xuất nông nghiệp, thế nhưng, để giải quyết vấn đề hạn hán và xâm mặn tại các khu vực trên, vẫn phải chờ vào lượng mưa lớn từ tháng 6.

“Trước mắt, chúng ta vẫn phải chờ vào lượng nước ngọt từ các đập thủy điện của Trung Quốc trên thượng nguồn sông Mê Kông, nhưng cũng phải vào khoảng ngày 4.4 tới, lượng nước ấy mới về tới Việt Nam. Tuy nhiên, lượng nước này cũng chỉ đáp ứng được một lượng nhỏ nhu cầu của người dân tại một số tỉnh phía Đông ĐBSCL, còn một số tỉnh phía Tây như Kiên Giang, Cà Mau thì không tiếp nhận được lượng nước này. Bởi thế, về lâu dài, vẫn cần phải có lộ trình, quy hoạch và kịch bản cụ thể để ứng phó và chuyển đổi cây trồng tại ĐBSCL”- ông Trung chia sẻ.

Cùng chung quan điểm của ông Trung, khi trả lời các cơ quan báo chí, ông Nguyễn Hồng Khánh –Vụ phó Vụ quản lý công trình thủy lợi và án toàn đập - cho rằng, để hạn chế thiệt hại và ảnh hưởng với người nông dân trồng lúa, nên nghiên cứu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đồng thời nâng cao ý thức của người dân trong việc chủ động tích trữ nước, xây dựng các bể chứa nước ngọt, chuẩn bị máy bơm để bơm nước khi có điều kiện. Đặc biệt cần bảo vệ nguồn nước ngầm hiệu quả, hợp lý. Để có thể cứu hạn, duy trì nguồn nước cho ĐBSCL, thì Nhà nước và địa phương cần chủ động được nguồn nước đến và đi. Hiện hệ thống thủy lợi của ta còn kém, vì thế, cần đẩy nhanh hơn nữa quá trình xây dựng công trình thủy lợi theo đúng quy hoạch. Sửa chữa, nâng cấp và hoàn thiện các dự án, hệ thống ngăn mặn ở cửa sông đang xây dựng và đang chờ phê duyệt. Đồng thời xây dựng kịch bản phát triển ĐBSCL phù hợp với nguồn nước, thổ nhưỡng và khí hậu.

Đạt Đỗ