Lắm chiêu nhiều trò  

Mới đây, anh Nguyễn Văn Thắng (sinh năm 1982, ngụ tại Thủ Dầu Một, Bình Dương) - người có thâm niên nhiều năm làm trong lĩnh vực chế biến cà phê bán sỉ cho nhiều mối hàng ở Bình Dương- đã không ngần ngại tiết lộ cho giới truyền thông: Một công thức đầy đủ để cho ra thứ bột gọi là “cà phê” bao gồm: chất tạo hương chocolate (có giá khoảng 280.000 đồng/kg), N2 (chất tạo hương cà phê), men (chất tạo hương caramen), đường hóa học, chất tạo màu, sữa đục, sữa béo, bơ, muối, CMC (chất tạo bọt, được dùng làm xà phòng) và đậu nành. Muốn làm ra bao nhiêu kilogam cà phê, chỉ cần đẩy số lượng hạt đậu nành lên chừng đó kilogam. Chẳng hạn, muốn làm ra 500kg cà phê thì trọng lượng đậu nành cần có khoảng 480kg, còn lại là các phụ gia hóa chất để tạo màu, tạo mùi, tạo độ ngậy, độ béo và độ đắng y như cà phê thật. Điều này cũng đồng nghĩa  với số cà phê thật chiếm 0% trong số đó.  Đây quả là  thông tin sốc cho những người đang sử dụng cà phê và những fan nghiền thức uống này.

Theo anh Thắng, công thức trên chỉ là một trong hàng ngàn, hàng vạn công thức để chế biến ra cà phê. Mỗi một cơ sở sản xuất cà phê, dù nhỏ lẻ hay quy mô lớn, đều giữ cho mình một hương vị riêng, đồng nghĩa với việc họ sử dụng một công thức riêng, không thể bị trùng lặp hay nhầm lẫn. Đó là bí quyết, đồng thời cũng là miếng cơm manh áo của mỗi người. Nhưng rõ ràng, sản phẩm mà họ cung cấp ra thị trường không phải được sản xuất từ cà phê. Chẳng thế mà cuối năm 2013, cơ quan chức năng đã phát hiện 4 cơ sở chuyên cung cấp cà phê qui mô lớn ở Quảng Ngãi chỉ dùng đậu nành, bắp rang cháy và hương liệu để chế biến thành cà phê mang tiêu thụ khắp các tỉnh miền Trung, TP. HCM.

Không chỉ dừng lại ở cách làm cà phê không phải từ cà phê của những tiểu thương,  mà ngay bản thân những người trồng cà phê cũng  đang tự bán đứng thương hiệu bằng việc thu hoạch cà phê non vượt ngưỡng. Tại Khe Sanh huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị,  nơi  có sản lượng trên 40.000 tấn cà phê Arabica mỗi năm , đã vượt quá tiêu chuẩn cho phép  về số lượng quả non và xanh gần 20 %,  gây khó khăn cho các nhà máy chế biến, tác động không nhỏ đến thương hiệu cà phê xuất khẩu.

Ảnh minh họa

Gây khó cho thương hiệu

Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê đứng thứ 2 thế giới, nói một cách hình ảnh, mỗi ngày mới bắt đầu, thế giới cứ uống 10 ly cà phê, thì trong đó có 1,5 ly là của Việt Nam. Nhưng nghịch lý là loại nông sản này mang về cho đất nước chẳng được bao nhiêu cả giá trị kinh tế lẫn thương hiệu.

Không ít chuyên gia kinh tế cho rằng, có rất nhiều yếu tố cấu thành nên  cái kết này, trong đó , ngoài việc là do chúng ta chưa chịu mạnh dạn đầu tư một cách kịp thời các trang thiết bị hiện đại để sơ chế, bảo quản và chế biến ra những sản phẩm đạt tiêu chuẩn. Chưa mạnh dạn đào tạo nguồn nhân lực chuyên nghiên cứu, sản xuất chế biến cà phê và chưa biết cách tiếp thị, xây dựng những chiến lược dài lâu thì  nguyên nhân không  kém phần  quan trọng là do xưa nay chúng ta vẫn quen thói làm ăn manh mún chụp giật.

Còn nhớ, năm 2009, Việt Nam xuất khẩu gần 1,2 triệu tấn cà phê, với giá trị đạt gần 2 tỷ USD. Có được con số đó là tổng hợp từ rất nhiều yếu tố, như điều kiện thời tiết thuận lợi làm cho năng suất cao, giá cà phê trên thị trường thế giới cũng tăng lên… Tuy nhiên xét cho cùng thì hiện nay ngành cà phê Việt Nam đang còn yếu kém nhiều mặt, mà thấy rõ nhất là sản phẩm cà phê chúng ta bán ra thị trường thế giới hiện chủ yếu vẫn còn ở dạng nguyên liệu thô. Ông Lương Văn Tự - Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Việt Nam cho hay: Ấn Độ, Trung Quốc… hằng năm vẫn nhập cà phê Việt Nam rồi chế biến gia tăng giá trị sản phẩm xuất đi các thị trường khác, hoặc mua về dự trữ, chờ khi giá cao thì xuất bán kiếm lời. Trong khi, Việt Nam dù có sản lượng nông sản xuất khẩu hàng đầu thế giới nhưng cho đến nay vẫn chưa tạo dựng được một thương hiệu xứng tầm.

Điều này quả không có gì ngạc nhiên, vì ngay tại sân nhà, cà phê Việt cũng bị các tiểu thương bán đứng thương hiệu với  kiểu làm ăn chụp giật,  sản xuất cà phê không phải từ cà phê hoặc là thu hoạch  tỷ lệ quả cà phê xanh và non cao,… thì làm sao ở biển lớn  thương hiệu cà phê Việt có thể được khẳng định. Về vấn đề này, ông Đặng Lê Nguyên Vũ - chủ thương hiệu cà phê Trung Nguyên- cho rằng,  không chiếm lĩnh được thị trường nội địa thì khó vươn ra tầm quốc tế. Ngoài sự nỗ lực của các doanh nghiệp, Nhà nước cần có giải pháp tổng thể về giáo dục, đào tạo, truyền thông, giải trí, tuyên truyền để tạo nên một văn hóa tiêu dùng thông minh, lành mạnh và có chiến lược.

Thương Huế