Nhớ Trường Sa 41 năm trước
	Chuyện về những người con của Thủ đô ở Trường Sa

Trước đó, có một số nhà báo đã có dịp tham gia các đoàn công tác của bên quân đội và sau này, cũng có nhiều nhóm nhà báo tới tác nghiệp tại quần đảo Trường Sa, với nhiều thuận lợi hơn về phương tiện thông tin và hành nghề.

Nhưng chuyến công tác ở năm 1995 là lần đầu tiên có đông nhà báo tham gia nhất, được các cơ quan báo chí chọn lọc kỹ càng về mặt nhân sự. Khi đó, dù phương tiện làm báo còn khá đơn sơ, nhưng ai cũng háo hức, dẫu vẫn biết hải trình dài dẵng và nhiều thách thức.

Các nhà báo trong chuyến công tác ra quần đảo Trường Sa năm 1995, từ trái qua phải: Thu Uyên, Lê Quang Vinh, Trần Trọng Văn, Trần Sinh, Trần Bình Minh, Thế Song (nhạc sĩ) và Hùng “Cuba”.

Rời quân cảng Sài Gòn vào một đêm không trăng, sao, chúng tôi ai nấy đều hồi hộp, hình dung về những vùng biển, hòn đảo sẽ đặt chân tới. Rồi hình dung về những con sóng trào giữa đại dương bao la.

Sau này, khi kết thúc chuyến đi, anh em bên quân đội bảo, con tàu mà chúng tôi ra Trường Sa (có tên là TITAN) là “Hoa hậu của những tàu cứu hộ” - vì nó khá lớn, nhiều thiết bị hiện đại, nên người trên tàu (đặc biệt là không phải dân hải quân) sẽ bớt vất vả, mệt mỏi khi tàu gặp sóng lớn giữa trùng khơi.

Các thành viên đoàn công tác lội biển lên đảo chìm.

Nói là vậy, nhưng vài ngày đầu, cũng có không ít người, kể cả nam giới và đặc biệt là các cô văn công của Đoàn Nghệ thuật Quân khu 3 đi cùng, đều cứ phải rũ người ở góc phòng khư khư cái xô. Chốc chốc, lại có cô… thốc tháo, nom thương lắm. Nhưng sau vài ngày, mọi người cũng quen dần với nhịp lắc lư của con tàu. Và rồi, lại tươi roi rói.

Trong hành trình, cánh nhà báo nam giới chúng tôi thường lên boong tàu ngắm biển và trò chuyện. Cùng đi từ Hà Nội, cánh báo in có: Phạm Đạo, Nguyễn Như Phong, Phan Tường, Lê Quang Vinh, Phạm Thị Thu Thủy…; cánh báo hình, báo nói có: Trần Bình Minh, Trần Trọng Văn, Trần Sinh, Thu Uyên, Hùng “Cuba”…cùng một số anh, chị bên Đài Tiếng nói VN, Truyền hình Quân đội, Truyền hình Hà Tây và các tỉnh phía Nam.

Chuyện trò rôm rả là thế, nhưng bởi toàn dân làm báo có nghề, nên chẳng ai bảo ai, đều tận dụng thời gian trên tàu lặng lẽ…hành nghề, hỏi đủ thứ chuyện với chuyện các sĩ quan, thuyền viên.

Cánh báo in thời đó khá nghèo phương tiện, chỉ có máy ảnh, sổ, bút. Cánh báo nói có thêm thiết bị ghi âm. Còn bên truyền hình, như nhóm của Đài PTTH Hà Nội, có máy quay Panasonic M3000, hệ VHS - những thiết bị tác nghiệp khi đó cũng đã oách, nhưng nay thì các đài truyền hình cả nước không còn sử dụng nữa.

Dù vậy, khi đó, bằng lối quay phim ghi nhanh và tả thực, kết hợp phương pháp khai thác thông tin qua phỏng vấn, ghi chép tư liệu, những nhóm truyền hình đã thu nhập được nhiều thông tin nóng, cùng nhiều cảnh quay mang đậm ngôn ngữ báo chí truyền hình thực tế...

Đó là những chất liệu rất quý để khi về đất liền, lên bàn dựng, khắc họa được diện mạo huyện đảo Trường Sa hoang sơ, thuộc tỉnh Khánh Hòa vừa mới thành lập, là một phần lãnh thổ thiêng liêng quý báu của nước Việt, đáp ứng nhu cầu thông tin trong và ngoài nước đang nóng từng giờ khi đó.

Dẫn đầu chuyến công tác ra Trường Sa lúc đó là ông Võ Nhân Huân - người chiến sĩ Đoàn tàu không số năm xưa.  Chúng tôi đã lênh đênh 15 ngày đêm an toàn trên biển Đông, dù cũng nếm không ít trận sóng lớn chao đảo, những cũng đến được ngót chục đảo nổi, đảo chìm trong khoảng 20 đảo mà Việt Nam nắm giữ chủ quyền lúc đó.

Xa huyện đảo Trường Sa đã hơn 20 năm, mà chúng tôi vẫn nhớ da diết các hình ảnh: Những cơn sóng  biển ào ào ập đến không ngưng nghỉ - gợi xúc cảm về truyền thống lớp lớp người con đất Việt, luôn đồng lòng đứng lên khi Tổ quốc lâm nguy.

Nhớ Trường Sa 41 năm trước

Những hòn đảo nhỏ nhoi sâm sấp hay chìm trong nước mặn, vẫn thấy vươn lên khỏe khoắn lá cờ đỏ sao vàng căng gió, kiêu hãnh khẳng định chủ quyền lãnh thổ Việt Nam...Những cây phong ba xanh ngọc, trải khắp xứ sở bão tố trùng khơi, mọc lên từ các bãi san hô, rung rinh làm duyên với những chùm hoa màu trắng như hoa sữa Hà Nội...

Nơi quần đảo Trường Sa ấy, những người lính đảo trẻ tuổi vẫn ngày đêm nắm chắc cây súng và ánh mắt luôn đăm đắm dõi nhìn mọi động tĩnh trên khắp vùng biển trời bao la... Bây giờ, nơi quần đảo này đã có nhiều đổi thay, nhưng lúc đó, cuộc sống lính đảo giữa trùng khơi mênh mông còn nhiều khó khăn, thức ăn hằng ngày chủ yếu là đồ hộp.

Đặc sản của các anh là nước ngọt, rau xanh. Bạn bè của lính đảo là cây súng, đôi ba chú chó cưng, hay hình ảnh những thiếu nữ xinh xắn - cắt ra từ họa báo, lúng liếng nở nụ cười tươi, treo trên tường nhà trong doanh trại.

Chuyện về những người con của Thủ đô ở Trường Sa

Giữa tháng 4.1995, chúng tôi chia tay Trường Sa, trở về Hà Nội. Liên tiếp các bài viết được đăng tải trên các báo giấy, phản ảnh cuộc sống và công việc rèn luyện, sẵn sàng chiến đấu của bộ đội và người dân ở Trường Sa. Khi đó, việc ra Trường Sa còn nhiều khó khăn, nên hình ảnh, thông tin về vùng biển, đảo này khá hiếm hoi.

Vậy nên, những bài viết của các nhà báo đã được bạn đọc hồ hởi đón đọc. Cánh báo nói cũng nhanh hoàn thiện bài viết, phát sóng kíp thời. Còn anh em truyền hình tiếp tục quay phỏng vấn những người mẹ, người vợ, người yêu, người con Hà Nội - là thân nhân của quân, dân trên các đảo, rồi gấp rút dựng hình, viết lời bình, ghép nhạc, hòa âm...

Tặng quà cho mẹ, vợ liệt sĩ Trường Sa, DK1 Sáng 1.4, bà Mười Đào đã tặng 4 phần quà, mỗi phần trị giá 2 triệu đồng cho thân nhân liệt sĩ Trường Sa và DK1 tại nhà riêng của bà ở số 7/11 Lê Tự Tài phường 4 quận Phú Nhuận thành phố Hồ Chí Minh.

Ngày 1.5.1995, một phóng sự truyền hình mang hơi hướng phong cách truyền hình thực tế 20 phút về huyện đảo Trường Sa mới thành lập lúc đó, lần đầu xuất hiện trên sóng Truyền hình Hà Nội, và sau đó được phát sóng lại nhiều lần.

Phóng sự chuyên sâu này đã cho thấy toàn cảnh huyện đảo Trường Sa,với chi tiết là cuộc sống và công việc ngày đêm của quân và dân ở các đảo Trường Sa Lớn, Song Tử Tây, Nam Yết, An Bang, Đá Tây, Đá Lớn, Tiên Nữ, Sơn Ca, Len Đao, nhà giàn DK1... thật thân thương. Phóng sự này đã được đông đảo công chúng trong và ngoài nước chưa từng đến Trường Sa cảm nhận, chia sẻ.

Đến hôm nay, sau 21 năm đến với quần đảo Trường Sa, chúng tôi vẫn luôn nhớ về chuyến đi không kém phần vất vả, nhưng lại đầy ý nghĩa và thú vị đó. Nhớ những buổi trò chuyện thân tình với lính đảo.

Nhớ những đêm văn nghệ sôi nổi nơi những đảo lớn hay những chương trình biểu diễn ngay trên tàu, mà khách còn đông hơn những “soái biển” - vì bộ đội ở các đảo chìm phải phân công người trực chiến, người đáp xuồng lên tàu xem.

Nhớ những lúc các nhà báo rời tàu lớn xuống xuồng vào đảo chìm, nhưng cũng phải bì bõm lội nước ngang thân qua một bãi dài san hô mới lên được đảo, lên đảo, mặc cho quần còn sũng nước, vẫn mải mê vào cuộc tác nghiệp ngay…

Nhớ lắm Trường Sa, 21 năm rồi chưa có dịp trở lại…

Trần Trọng Văn - Lê Quang Vinh