Non nước và sử sách Việt đã mãi khắc ghi công tiết của một người con tài hoa. Đó là Nguyễn Hiền, vị Trạng nguyên trẻ tuổi nhất trong lịch sử khoa cử phong kiến Việt Nam.

Nguyễn Hiền, người làng Dương Miện, huyện Thượng Hiền, phủ Thiên Trường; nay là thôn Dương A, xã Nam Thắng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Năm 1247, nhà Trần đặt ra tam khôi: Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa. Chính trong năm này, thần đồng nhỏ tuổi Nguyễn Hiền thi đỗ Trạng nguyên và được vua Trần Thái Tông phong là khai quốc trạng nguyên.

Rất nhiều sử tích về Nguyễn Hiền đã được lưu truyền trong dân gian. Tiêu biểu như câu chuyện ông nặn voi biết đi, lấy đóm làm đèn và câu trả lời về cách xâu chỉ qua ốc… đều thể hiện tài trí thông minh xuất chúng, tự học thành tài mà vẫn đầy trẻ thơ, hóm hỉnh của một thần đồng.

Trạng nguyên Nguyễn Hiền tuổi nhỏ, tài cao, là bậc kỳ tài của đất nước, là người con ưu tú của quê hương Nam Thắng. Trải qua bao năm tháng đổi thay, đền thờ ông nằm ở trung tâm làng Dương A, vẫn được nhân dân trân trọng, giữ gìn, trở thành địa điểm thể hiện niềm tự hào, tấm gương cho mọi thế hệ người dân noi theo.

Những ngày lễ tết, đặc biệt là lễ hội truyền thống vào ngày 14, 15, 16 tháng 8 âm lịch đã thực sự trở thành điểm hẹn để con em Nam Thắng náo nức tề tựu, cùng tri ân công đức tổ tiên, nguyện sống học tập và cống hiến sao cho xứng đáng với cội nguồn.

Ngoài ý nghĩa tôn vinh như bao lễ hội truyền thống của người Việt Nam, lễ hội đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Hiền còn mang một sắc thái văn hóa riêng. Bởi lễ hội là nơi hội tụ, lưu giữ, tôn vinh và lan tỏa truyền thống hiếu học, thành tài của người dân Nam Thắng. Đây là dịp để nhân dân Nam Thắng nói riêng, du khách thập phương nói chung tìm hiểu những giá trị tinh thần mang đậm nét về truyền thống hiếu học, đỗ đạt cao, truyền thống tôn sư trọng đạo, khơi dậy niềm hăng say, giáo dục thế hệ trẻ lòng tự hào, ý chí vượt khó, hiếu học thành tài, đã trở thành truyền thống, một đặc trưng riêng có của con người nơi đây.

Trong lịch sử nước Nam, nhân tài không bao giờ thiếu. Mỗi thời kỳ đều có hiền tài xuất hiện phò tá các bậc minh quân. Có thể là quan văn hoặc quan võ nhưng một đặc điểm chung ở họ là ý chí vươn lên trong học tập và lòng quân trung ái quốc. Trạng nguyên Nguyễn Hiền là một bậc kỳ tài hiếm có và lòng ham học, tinh thần say mê học hỏi không ngừng của ông mãi mãi là gương sáng cho đời đời con cháu nối tiếp.

“Tích tịch tình tang, bắt con kiến càng buộc chỉ ngang lưng. Bên thì lấy giấy mà bưng, bên thì bôi mỡ kiến mừng kiến sang” - bài vè về cách xâu chỉ qua ốc mà Trạng nguyên thần đồng giúp triều đình xứ Nam làm cả phương Bắc tâm phục khẩu phục đã đang và sẽ mãi ngân vang trong sử sách nước Việt cũng như mãi mãi lan tỏa tinh thần hiếu học, trọng sự học đến muôn đời thế hệ trẻ, với ước nguyện cùng nhau viết tiếp một ước mơ đưa trí tuệ Việt tỏa sáng khắp 5 châu.