Một phát hiện quan trọng là tỉ lệ hộ dân bị thu hồi đất nông nghiệp tăng lên đến 4,1% trong năm 2022, cao hơn so với năm trước. Ở những đơn vị thôn/ấp/bản có ít nhất 30% cư dân làm nông nghiệp, tỉ lệ người được hỏi cho biết hộ gia đình họ bị thu hồi đất nông nghiệp tăng từ 5,4% năm 2021 lên 6,5% năm 2022. Điều này cho thấy việc thu hồi đất nông nghiệp ở khu vực nông thôn vẫn là một vấn đề nổi cộm cần được giải quyết bằng các quy định chặt chẽ hơn về minh bạch và tiếp cận thông tin đất đai một cách bình đẳng trong Luật Đất đai sửa đổi.

Người dân cho rằng bồi thường thu hồi đất còn ở mức quá thấp và đây là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới khiếu kiện liên quan tới thu hồi. Vì vậy, một câu hỏi đã được đưa vào nghiên cứu PAPI năm 2022 để khảo sát người dân. Kết quả cho thấy có sự khác biệt lớn giữa giá mua bán quyền sử dụng đất (giá đất) trên thị trường với giá đất do chính quyền địa phương chính thức ban hành.

Người dân cho rằng bồi thường thu hồi đất còn ở mức quá thấp. (Ảnh minh họa: BT)

Điều này cho thấy, từ góc nhìn của người dân, chính quyền địa phương chưa tính đến giá thị trường khi xác định giá bồi thường thu hồi đất. Do đó, bảng giá đất ở địa phương cần được cập nhật thường xuyên, thay vì bốn năm một lần, để theo kịp giá giao dịch quyền sử dụng đất trong dân cư vốn vẫn thay đổi nhanh chóng, đặc biệt là ở khu vực thành thị.

Cuộc khảo sát cũng cho thấy người dân ít biết đến giá đất. Có tới 70% số người được hỏi không biết giá đất trên thị trường hoặc không biết giá đất chính thức do địa phương ban hành. Đây có thể là kết quả của sự hạn chế trong nhận thức và thiếu sự tham gia của người dân vào công tác lập kế hoạch sử dụng đất ở địa phương.

Tại Lễ công bố Báo cáo “Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh tại Việt Nam - PAPI 2022”, TS. Đặng Hoàng Giang - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển hỗ trợ cộng đồng (CECODES) thay mặt Nhóm nghiên cứu PAPI đã báo cáo về kết quả đánh giá về các tỉnh thành, cho hay: Khảo sát cho thấy chỉ có dưới 20% người dân trả lời biết được quy hoạch đất đai ở địa phương mình, trong đó tại Đà Nẵng chỉ đạt dưới 10%; Sóc Trăng và Kiên Giang cũng đạt rất thấp, trong khi tỉnh Bình Dương và tỉnh Thừa Thiên Huế đạt cao gần 30%.

“Đây là vấn đề rất đáng quan ngại, vì trong bóng tối thiếu minh bạch thì tham nhũng rất dễ xảy ra. Vấn đề quyết định không nằm ở hiệu quả của tin học hay công nghệ mà là ở chỗ chính quyền muốn hay không muốn đưa những thông tin liên quan đến quy hoạch đất đai đến người dân hay không”, TS. Đặng Hoàng Giang nhấn mạnh.

Chỉ số PAPI là công cụ người dân tham gia giám sát hiệu quả của chính quyền trong việc thực thi chính sách đến cấp cơ sở. Sau khảo sát thí điểm vào năm 2009 và thực hiện trên quy mô lớn hơn vào năm 2010, khảo sát PAPI đã tiến hành trên phạm vi toàn quốc từ năm 2011. Năm 2022, 16.117 người dân và cũng là cử tri đã tham gia khảo sát PAPI. Trong suốt 14 năm qua, có tới 178.243 lượt người dân được chọn ngẫu nhiên trên phạm vi toàn quốc đã tham gia đánh giá hiệu quả quản trị và hành chính công từ trải nghiệm tương tác trực tiếp với chính quyền các cấp thông qua nghiên cứu PAPI.

PAPI đo lường 8 chỉ số nội dung: Tham gia của người dân ở cấp cơ sở; công khai, minh bạch trong việc ra quyết định; trách nhiệm giải trình với người dân; kiểm soát tham nhũng trong khu vực công; thủ tục hành chính công, cung ứng dịch vụ công; quản trị môi trường; và quản trị điện tử.

Bảo Thoa