Đồng chí Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện (1922 - 1995) nguyên Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa IV, Trưởng Ban B.68 Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Chính ủy - Bí thư Đảng ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn (Đoàn 559). Ông là một trong những chiến sĩ cách mạng hoạt động ở cả ba nước Đông Dương, giúp Cách mạng Lào và Cách mạng Campuchia.

Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện (ngoài cùng bên trái) chụp ảnh lưu niệm cùng lãnh đạo Quân khu Trung Lào và Tỉnh ủy Sa Ra Van khi đến thăm và làm việc với Sư đoàn 968 tại Sa Ra Van, Nam Lào, năm 1972.

Đặc biệt, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, từ tháng 5/1970 đến tháng 2/1975, đồng chí Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện đã công tác và chiến đấu tại chiến trường Trường Sơn, lần lượt giữ các chức vụ Phó Chính ủy Mặt trận 968 - Nam Lào, Phó Chính ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn kiêm Chính ủy - Bí thư Đảng ủy Bộ Tư lệnh khu vực 470, Chính ủy - Bí thư Đảng ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn. Trong thời gian này, ông đã có những đóng góp không nhỏ đối với Cách mạng Lào.

Cụ thể, từ ngày 30/1 đến ngày 23/3/1971, Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện đã tham gia chỉ huy cụm phía Tây trong chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào. Khi diễn ra chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, đồng chí Hoàng Thế Thiện đã cùng Bộ Tư lệnh Tiền phương chỉ huy bộ đội ngoan cường, linh hoạt chiến đấu, chặn đánh quân chủ lực ngụy Lào và quân Thái Lan, tiêu diệt hàng trăm tên địch, đánh bại chiến thuật “trực thăng vận” của địch, giải phóng được Mường Pha Lan, làm cho địch không thực hiện được âm mưu hợp điểm với quân Mỹ và quân ngụy Sài Gòn ở Sê Pôn, góp phần đáng kể vào thắng lợi to lớn của chiến dịch. Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào đã làm thất bại nặng nề về quân sự và chính trị của Mỹ và chính quyền ngụy Sài Gòn, bảo vệ vững chắc tuyến hành lang vận tải chiến lược dọc biên giới Việt Nam - Lào, mở ra cục diện mới trên chiến trường, tạo thế và lực đưa sự nghiệp cách mạng của nhân dân Lào đi đến thắng lợi hoàn toàn.

Sau thắng lợi của chiến dịch phản công Đường 9 - Nam Lào, đầu tháng 4/1971, đồng chí Hoàng Thế Thiện đã cùng Tư lệnh Bộ Tư lệnh Trường Sơn Đồng Sĩ Nguyên tổ chức đợt chiến đấu mới, tiêu diệt và làm tan rã 3 tiểu đoàn của quân ngụy Lào và quân Thái Lan, giải phóng Đồng Hến, đẩy địch đến tận Sê Nô (Đường 13), đảm bảo an toàn cho hành lang phía Tây của tuyến chi viện Trường Sơn.

Thừa uỷ nhiệm của Nhà nước Lào, Đại sứ Sengphet Houngboungnuang trao Huân chương Anh dũng hạng Nhất truy tặng cố Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc Phòng Việt Nam. Đại diện gia đình Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện đón nhận huân chương (ngoài cùng bên phải ảnh).

Tiếp theo đó, trên cương vị là Phó Chính ủy Bộ Tư lệnh Trường Sơn, Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện đã chỉ huy cụm Hạ Lào trong cuộc tiến công mở rộng vùng giải phóng Trung - Hạ Lào từ ngày 18/10/1972 đến ngày 8/2/1973 và giành được thắng lợi lớn. Thành công này giúp giải phóng tỉnh Sa Ra Van, sau đó giải phóng tiếp Tha Teng, Huội Xai, Huội Công, ngã ba Lào Ngam, phần lớn cao nguyên Bô Lô Ven và thị trấn Pắc Xoòng, làm cho căn cứ Hạ Lào mở rộng hơn bao giờ hết.

Cuộc tiến công liên tục của bộ đội Trường Sơn và bạn Lào này kéo dài 128 ngày đã tiêu diệt 5.538 tên ngụy Lào và quân Thái Lan; tiêu hao nặng 3 binh đoàn cơ động (GM 41, 42, 33); diệt gọn tiểu đoàn 621 quân Thái Lan và sở chỉ huy trung đoàn 401 của quân ngụy Lào cùng các trận địa pháo; bắn rơi 57 máy bay Mỹ (không kể lực lượng làm nhiệm vụ vận chuyển), 24 xe quân sự bị phá hủy. Một vùng đất rộng lớn với hàng loạt vị trí chiến lược của địch từ Pha Lan xuống Sa Ra Van, Bô Lô Ven, A Tô Pơ được giải phóng.

Trong thời gian này, Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện còn được phân công kiêm Chính ủy - Bí thư Đảng ủy Bộ Tư lệnh khu vực 470 - cơ quan Tiền phương Bộ Tư lệnh Trường Sơn, đóng ở khu vực cuối của đường Hồ Chí Minh, bảo vệ khu căn cứ chiến lược ở vùng biên giới giữa ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia. Mặc dù bị địch đánh phá ác liệt, có lúc đường bị tắc, thiếu xăng dầu, cuộc chiến đấu vô cùng gian khổ, ác liệt, đồng chí Hoàng Thế Thiện đã cùng tập thể Đảng ủy - Bộ Tư lệnh khu vực 470 tìm nhiều biện pháp làm thất bại âm mưu thủ đoạn của địch, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ khu căn cứ chiến lược ở vùng biên giới giữa ba nước Việt Nam - Lào - Campuchia.

Những đóng góp của đồng chí Thiếu tướng Hoàng Thế Thiện đối với Cách mạng Lào trong thời kỳ công tác, chiến đấu tại chiến trường Trường Sơn trong kháng chiến chống Mỹ đã góp phần tô thắm tình đoàn kết gắn bó keo sơn giữa hai quân đội và hai dân tộc Việt - Lào trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù chung, được sử sách hai nước trân trọng ghi nhận.

Phương Bùi