“Chạy phiếu” nghệ sỹ nhân dân?

Ông Phùng Huy Cẩn, Vụ Trưởng Vụ Thi đua khen thưởng Bộ VHTT&DL

Đã thành thông lệ, cứ mỗi đợt xét tặng danh hiệu nghệ sĩ là lại có những vướng mắc. Ở lần xét tặng thứ 8 này, ngoài việc nhiều tên tuổi lớn bị loại ra khỏi danh sách, vấn đề khai man hồ sơ cũng khiến dư luận xôn xao. Thưa ông, liệu có hay không việc “chạy” hồ sơ để được phong danh hiệu?

Ông Phùng Huy Cẩn: Việc xét tặng danh hiệu phải qua 4 hội đồng: Hội đồng cơ sở có từ 5-7 thành viên; hội đồng cấp tỉnh, thành, bộ có khoảng 15-20 thành viên và hội đồng cuối cùng gồm hội đồng cấp nhà nước và hội đồng chuyên ngành có từ 20-25 thành viên. Như vậy, muốn hồ sơ đi vào tới vòng trong cùng phải qua hơn 40 thành viên đến từ mọi miền... Vậy làm sao có thể chạy được từng người?

Cũng có người cho rằng, nếu hội đồng không “chạy” được thì “chạy” ở tổ thư ký – những người trình hồ sơ ra hội đồng. Thực tế, tổ thư ký không thể làm sai lệch hồ sơ vì các thành viên của hội đồng có thể yêu cầu thư ký trình hồ sơ gốc của bất cứ trường hợp nào để tra cứu. Thời gian qua, tổ thư ký chưa hề bị bắt lỗi, chưa có sai sót nào gây bất lợi cho nghệ sĩ.

Vừa qua, Hội đồng cấp nhà nước xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT đã nhận được rất nhiều đơn thư tố cáo các nghệ sĩ khai không đúng, khai man thành tích. Để việc kiện tụng này không tái diễn, Bộ đã có chế tài xử phạt những trường hợp khai man hồ sơ hay chưa?

Ông Phùng Huy Cẩn: Hiện nay, Nhà nước có 3 hình thức phong tặng đó là Nghệ sĩ nhân dân (NSND), Nhà giáo nhân dân (NGND) và Thầy thuốc nhân dân (TTND). Vấn đề khai man hồ sơ, đơn kiện cáo là điều không thể tránh khỏi, không chỉ tồn tại riêng việc xét duyệt NSND, NSƯT mà xét duyệt NGND hay TTND cũng có lùm xùm nhưng đặc thù ngành nghề của họ kín kẽ hơn.

Ở dưới mỗi tờ khai đều ghi rõ cam kết khai trung thực, những các nghệ sĩ vẫn mắc phải. Qua đợt xét duyệt này, chúng tôi sẽ rút kinh nghiệm và đã yêu cầu bằng văn bản chỉ đạo Hội đồng các cấp cơ sở, tỉnh thành phải làm việc nghiêm túc hơn nữa. Tuy nhiên, cứ lên tới cấp Nhà nước mới hay xảy ra kiện tục là bởi những người muốn tố cáo chỉ chờ cho hồ sơ của người cần tố cáo lên cấp cao hơn thì họ mới làm đơn.

Về luật thì có chế tài để xử lý những trường hợp nghệ sĩ khai man hồ sơ nhưng việc phạt các nghệ sĩ bao nhiêu cũng không bằng danh dự của họ bị tổn thương. Nếu nghệ sĩ khai sai thì họ không được danh hiệu mà họ mong muốn. Còn việc sẽ xử phạt nghệ sĩ như thế nào lại phải căn cứ vào luật. Theo tôi, bản án cao nhất khiến nghệ sĩ đau đầu nhất chính là "bản án lương tâm".

Cho tới thời điểm này, chúng tôi vẫn đang giữ lại hồ sơ của nghệ sĩ Lê Nguyễn Kiều Anh - giảng viên khoa Nhạc cụ dân tộc trường Cao đẳng nghệ thuật Hà Nội, sau hàng loạt đơn kiến nghị để cơ quan có trách nhiệm làm sáng tỏ. Việc này mất rất nhiều thời gian nhưng kể cả những đợt xét duyệt sau, những người làm sau chúng tôi chắc chắn cũng không tránh khỏi rắc rối này vì đặc thù công việc.

Ngoài nghệ sĩ Lê Nguyễn Kiều Anh, trường hợp hồ sơ của nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền bị “đánh trượt” khi lên đến Hội đồng cấp nhà nước vì liên quan đến vấn đề đời tư. Như vậy có quá thiệt thòi cho một người nghệ sĩ cống hiến cả cuộc đời cho nghệ thuật không thưa ông?

Ông Phùng Huy Cẩn: Việc bình xét hồ sơ của Hội đồng cấp nhà nước là công bằng, minh bạch và đúng theo quy định. Hồ sơ của nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền vấp phải các đơn thư phản ánh, khiếu kiện. Bộ đã trao đổi với cơ quan chức năng và thấy những điều phản ánh về nghệ sĩ là đúng. Để bảo đảm tiêu chí xét tuyển, Hội đồng quyết định giữ lại hồ sơ của nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền, không đưa vào bỏ phiếu, đồng nghĩa hồ sơ không được xét.

Nghị định 89 về tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu "NSND" quy định bốn tiêu chí, trong đó tiêu chí thứ hai yêu cầu nghệ sĩ phải có "phẩm chất đạo đức tốt, gương mẫu trong cuộc sống, tận tụy với nghề được đồng nghiệp và nhân dân mến mộ". Người nghệ sĩ ngoài việc có tài năng phải cần có thêm phẩm chất. Nghệ thuật chỉ là một trong bốn tiêu chí mà nghị định 89 về xét tặng danh hiệu NSND quy định. Việc trượt danh hiệu vì chưa đáp ứng được những tiêu chí khác cũng thiệt thòi cho nghệ sĩ nhưng điều đó buộc họ phải cố gắng, phấn đấu nhiều hơn. Nếu các năm sau họ có nguyện vọng, làm tờ khai, họ vẫn được xem xét lại bình thường.

Theo ông, Luật Thi đua, khen thưởng có nên thay đổi để hạn chế việc kiện tục tố cáo nhau làm giảm hình ảnh của người nghệ sĩ?

Ông Phùng Huy Cẩn: Lần xét tặng danh hiệu này là lần đầu tiên các Bộ VHTT&DL được Thủ tướng giao cho xây dựng và thực hiện theo Nghị định thay vì trước đó làm theo Thông tư của Bộ. Khi ở mức cao hơn, sự điều tiết tốt hơn. Nhưng tôi nghĩ chắc cũng khó tránh khỏi những trường hợp ngoài ý muốn. Bởi nó đa dạng mà sự mong muốn của mọi người là rất nhiều. Mà khả năng đáp ứng cũng không thể đáp ứng hết được. Tuy nhiên, ở đợt này, việc kiện tụng, ồn ào có đỡ hơn.

Xin cảm ơn ông!

Lưu Nhi