Thủ tướng chỉ ra bất hợp lý của BOT gây bức xúc
	Đình chỉ khai thác tuyến vận tải gần 15.000 xe vi phạm
	Bộ GTVT: Giảm phí BOT Cai Lậy cho tất cả các phương tiện

Theo đó, từ khi triển khai đầu tư (ĐT) theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã thực hiện mà không lựa chọn được nhà đầu tư (NĐT) nào theo hình thức đấu thầu, 100% là chỉ định thầu với lý do chỉ có 1 NĐT tham gia, trong đó có cả NĐT được lựa chọn chưa đảm bảo năng lực; dẫn đến việc đàm phán, ký kết nội dung hợp đồng, hình thức hợp đồng, giám sát thực hiện hợp đồng, quản lý vốn ĐT hết sức phức tạp, nhiều bất cập sai sót, làm hạn chế hiệu quả thực hiện các dự án cũng như chủ trương ĐT chung.

Trạm thu phí Pháp Vân. ảnh: Giaothong.vn

Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, quyết định chủ trương ĐT một số dự án còn bất hợp lý trong cân đối tổng thể và quy hoạch; phê duyệt một số nội dung ĐT, tổng mức ĐT chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch. Cụ thể, Bộ GTVT chưa có nghiên cứu đánh giá tổng thể, toàn diện hiện trạng giao thông để từ đó có cân đối, so sánh đầy đủ trên toàn hệ thống về sự cần thiết, về lộ trình ĐT theo từng hình thức ĐT trong đó có hình thức ĐT theo hợp đồng BT, BOT; coi nặng tiêu chí hoàn vốn dự án, thiếu nghiên cứu hợp lý khả năng nộp phí của đối tượng tham gia giao thông cũng như sự ảnh hưởng đến chi phí hoạt động vận tải, chi phí xã hội trước khi quyết định chủ trương ĐT các dự án.

Chính vì vậy, các dự án đã quyết định ĐT hầu hết thực hiện ở những khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ người, phương tiện tham gia giao thông lớn, đặt một số trạm thu phí có khoảng cách gần nhau bất hợp lý, giá phí cao, tăng nhanh, gây khó khăn cho người tham gia giao thông vì không có sự lựa chọn khác (điển hình tại các khu vực : Hà Nội – Thái Bình – Nam Định – Hưng Yên, Hòa Bình…). Cũng từ đó, phát sinh tình trạng người điều khiển phương tiện giao thông tìm cách né trạm thu phí đi vào đường ngang, ngõ tắt, gây hư hại hệ thống giao thông địa phương và nguy cơ mất an toàn. Mặt khác, việc xác định doanh thu theo phương án tài chính một số dự án còn thiếu chuẩn xác, doanh thu thực tế của một số dự án chênh lệch cao so với phương án tài chính, sẽ là gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí kéo dài…

Ngoài những vi phạm trên, TTCP cũng chỉ ra những vi phạm khác như: Lựa chọn nhà đầu tư, đàm phán, ký kết và giám sát việc thực hiện hợp đồng của cơ quan nhà nước có thẩm quyền còn thiếu chặt chẽ. NĐT đã lập, duyệt không đúng nhiều khối lượng, định mức, đơn giá trong dự toán công trình. Bên cạnh đó, việc thanh quyết toán xác định giá trị công trình dự án còn bất hợp lý, hầu hết các công trình dự án hoàn thành giai đoạn xây dựng đã đưa vào khai thác, thu phí đều chậm và chưa quyết toán được theo đúng thời gian hợp đồng. Cuối cùng, kết quả huy động vốn thực hiện các dự án BT, BOT không đạt được mục tiêu đa dạng các nguồn vốn, các thành phần kinh tế tham gia ĐT; xác định phương án tài chính thiếu chính xác, nhất là phương án thu phí giao thông.

Trước những vi phạm nêu trên, TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT chủ động điều chỉnh và khắc phục toàn bộ những nội dung đã kết luận thuộc trách nhiệm của mình; phối hợp rà soát toàn diện các hồ sơ dự án; các hợp đồng để bổ sung điều chỉnh đúng quy định. Tập trung khắc phục và thực hiện nghiêm túc quy định về xây dựng và công bố danh mục dự án kêu gọi ĐT theo hình thức đối tác công tư đảm bảo kịp thời và đúng quy định; thực hiện việc lựa chọn NĐT theo hình thức đấu thầu. Rà soát lại tổng mức ĐT các dự án, loại bỏ những giá trị phê duyệt không đúng chế độ, theo đó, đàm phán với NĐT điều chỉnh hợp đồng phù hợp, trong đó có giá trị tổng mức ĐT sai lệch của 6 dự án Đoàn thanh tra đã xác định. Đồng thời phối hợp với các Bộ, ngành rà soát những quy định về ĐT xây dựng, những điều khoản hợp đồng dự án đã ký kết, đặc biệt là việc lập, phê duyệt thiết kế, dự toán, quản lý chất lượng trong xây dựng…

Về xử lý kinh tế, Bộ GTVT có trách nhiệm rà soát, xử lý phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư 6 dự án 451.577,9 triệu đồng và điều chỉnh các hợp đồng dự án về tổng vốn ĐT, xác định lại chi phí tư vấn lập dự án và thu hồi nộp ngân sách phần đã thanh toán vượt tương ứng giá trị tổng mức ĐT phải điều chỉnh; thanh lý 2 hợp đồng tư vấn với NĐT trị giá 16.203 triệu đồng.

Võ Hoàng