Ngày Phật Đản là một trong ba ngày lễ lớn trong năm của đạo Phật.

Ngày Phật Đản là một trong ba ngày lễ lớn trong năm của đạo Phật (Phật Đản, Vu lan, Thành đạo). Trước năm 1959, các nước Đông Á thường tổ chức ngày lễ Phật Đản vào ngày 8/4 âm lịch. Nhưng tại Đại hội Phật giáo thế giới lần đầu tiên, tại Colombo (Tích Lan) được tổ chức từ 25/5 đến 8/6/1950, 26 nước là thành viên thống nhất lấy ngày Phật Đản quốc tế là ngày rằm tháng Tư âm lịch hằng năm (15/4).

Từ năm 1999, ngày lễ Phật Đản 15/4 (âm lịch) đã được Liên Hợp Quốc công nhận là ngày lễ hội văn hóa tâm linh thế giới. Lễ Phật Đản là một trong ba lễ cấu thành Lễ Tam hợp mà Liên Hợp Quốc gọi là Vesak (lễ Phật Đản sinh, lễ Phật thành đạo và lễ Phật nhập Niết bàn).

Lễ Phật Đản được tổ chức hằng năm, vào ngày rằm tháng Tư, để kỷ niệm ngày Đức Phật ra đời. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni xuất thân là Thái tử Tất Đạt Đa, dòng họ Cồ Đàm, vương tộc Thích Ca. Ngài được cho là sinh vào ngày rằm tháng Tư âm lịch năm 624 trước Tây lịch (theo lý giải của phái Nam tông), mùng 8/4 âm lịch (theo lý giải của phái theo Bắc tông) tại vườn Lâm Tỳ Ni - nơi nằm giữa Ca Tỳ La Vệ và Devadaha ở Nepal.

Vào ngày lễ, Phật tử thường vinh danh Tam bảo: Phật, Pháp, Tăng (qua các hình thức như dâng cúng, tặng hoa, đến nghe thuyết giảng), và thực hành ăn chay và giữ Ngũ giới, thực hành bố thí và làm việc từ thiện, tặng quà, tiền cho những người yếu kém trong cộng đồng.

Theo truyền thống Đại lễ Phật Đản ở Việt Nam được Phật giáo tổ chức trang trọng, thành kính. Lễ chính được tổ chức vào ngày rằm tháng Tư âm lịch, Giáo hội các tỉnh thành và các chùa, tịnh xá thường tổ chức các hoạt động để mừng ngày đại lễ như: Làm lễ đài để tổ chức chương trình văn nghệ, diễu hành xe hoa, thả đèn hoa đăng trên sông, thuyết giảng về Phật pháp, nghi thức tắm Phật... để những người con Phật tưởng nhớ kỷ niệm ngày Đức Phật ra đời, Đức Phật đã mang ánh sáng chân lý soi rọi vào cuộc sống, xóa tan những nỗi khổ niềm đau.

Vào ngày Phật Đản, các Phật tử không sát sinh, mọi người đều ăn chay, lau dọn vệ sinh nhà cửa và trang trí bàn thờ Phật thật đẹp. Các Phật tử có thể đến chùa để phụ giúp làm công quả, nghe các bài thuyết giảng về cuộc sống, tự chiêm nghiệm về hành động của bản thân để làm cho tâm hồn được thanh tịnh.

Ngoài ra, trước và trong dịp Đại lễ, Giáo hội Phật giáo các tỉnh thành, các chùa tích cực tổ chức các hoạt động từ thiện, thăm hỏi và tặng quà cho những tăng, ni, Phật tử có uy tín, có công lao với Đạo pháp hoặc những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, người tàn tật…. Thông qua các hoạt động này là dịp để mỗi người con Phật nhận diện về vai trò của mình đối với trách nhiệm xây dựng xã hội, xây dựng đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc, theo đúng phương châm của đạo Phật “sống tốt đời, đẹp đạo”.

Đại lễ Phật Đản không chỉ là ngày lễ trọng đại của Phật giáo, mà còn là dịp để hàng triệu người Phật tử trên khắp thế giới kỷ niệm và tưởng nhớ đến ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, vị sáng lập và là ngôi sao dẫn lối của Phật giáo, đã ra đời. Được tổ chức vào ngày rằm tháng Tư âm lịch hằng năm, Đại lễ Phật Đản không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo sâu sắc mà còn được xem là một biểu tượng văn hóa, của lòng nhân ái và hòa bình giữa con người với con người.

Đại lễ Phật Đản còn là dịp để người Phật tử thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng với Đức Phật thông qua việc thực hành những giáo lý của Ngài. Chúng ta được nhắc nhở về việc sống tỉnh thức, tự giác, yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau. Trên hết, ngày lễ này là một lời mời gọi thiết tha đến mỗi người để thực hành lòng từ bi, trí tuệ và nguyện vọng hướng tới một thế giới hòa bình và hạnh phúc hơn.

Trên khắp thế giới, người Phật tử đều tổ chức những hoạt động thiện nguyện như cứu trợ người nghèo, thăm viếng trẻ em mồ côi, hay chăm sóc người già cô đơn. Nó không chỉ là một nghi lễ, mà còn là một cuộc hội ngộ của tình người, của sự sẻ chia yêu thương và lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong đời sống xã hội.

Cảm hứng từ Đại lễ Phật Đản còn lan tỏa tới giới trẻ, kích lệ họ sống có trách nhiệm với môi trường, với cộng đồng và với chính bản thân mình. Đó là việc lựa chọn lối sống lành mạnh, tích cực, nuôi dưỡng tâm hồn với những tư duy tích cực và tránh xa những tác động tiêu cực từ môi trường xã hội.

Lễ Phật Đản cũng giữ vai trò quan trọng trong việc xây dựng cầu nối giữa các tín đồ Phật giáo, cũng như nâng cao tinh thần đoàn kết, hợp nhất giữa các phái phong trào Phật giáo khác nhau. Nó tạo dựng một không gian để mọi người có thể hòa mình vào một tập thể, thấu hiểu và trân trọng giá trị của sự đa dạng và hòa hợp.

Đại lễ Phật Đản không chỉ là một biểu hiện của lòng kính trọng, mà còn là một ẩn dụ sâu sắc cho hành trình tâm linh của mỗi người. Trong mỗi lời cầu nguyện, trong mỗi bước đi quanh chánh điện, là lòng kính ngưỡng và mong muốn hoàn thiện bản thân, là những bài học áp dụng vào cuộc sống, là nền tảng để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho bản thân và cho thế giới.