Dự án cao tốc Bắc - Nam: Nên tạo cơ chế để doanh nghiệp trong nước tham gia
	Cao tốc Bắc-Nam: Còn rất nhiều việc phải làm

Cụ thể, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề dẫn báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam với các kịch bản lựa chọn gồm: Nâng cấp tuyến đường sắt hiện đại có tốc độ khai thác 80-90km/h tàu khách và 50-60km/h tàu hàng; Nâng cấp tuyến đường sắt hiện tại thành đường đôi khổ 1.435mm, điện khí hóa khai thác chung tàu khách và tàu hàng có tốc độ 200km/h; Nâng cấp tuyến đường sắt hiện đại tốc độ 70km/h cho tàu khách địa phương và tàu hàng. Đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao đường đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa chỉ khai thác cho tàu khách có tốc độ 320km/h, tốc độ thiết kế 350km/h.

Dự án đường sắt cao tốc Bắc- Nam mỗi bộ đang tính toán một kiểu (ảnh minh họa)

Bộ KHĐT cho rằng, yếu tố tốc độ là vấn đề then chốt của đường sắt tốc độ cao và có thể thấy rằng đường sắt tốc độ cao hiệu quả khi tốc độ khai thác tối đa là 200 km/h như các nước đã làm. Theo số liệu đánh giá của Hà lan và Đức thì tốc độ chạy tàu trên trục Bắc - Nam là 200 km/h là hiệu quả, tổng mức đầu tư Dự án này sẽ khoảng 26 tỷ USD (giảm trên 30 tỷ USD so với tổng mức đầu tư Bộ Giao thông Vận tải trình). Ngoài ra chưa tính đến các yếu tố khác như sự hợp lý của hướng tuyến giảm chiều dài tuyến đường thì tổng mức đầu tư còn tiếp tục giảm. Với tốc độ khai thác 200 km/h, thời gian Hà Nội đi TP.HCM chỉ mất khoảng 8 giờ là khá hợp lý. Phương án này phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ làm giảm chi phí đầu tư, giảm chi phí vận tải của nền kinh tế, bảo đảm tính khả thi, hiệu quả…

Trước đó, tại tờ trình Thủ tướng Chính phủ số 1281/TTr-BGTVT ngày 14/2/2019, Bộ Giao thông Vận tải đã kiến nghị phương án lựa chọn thực hiện đầu tư dự án theo kịch bản 3 với các nội dung chính: Dự án có mục tiêu để cụ thể hóa chiến lược và quy hoạch phát triển giao thông vận tải; (2) Quy mô Dự án có tổng chiều dài khoảng 1.559 km, khổ đường 1.435m gồm 24 ga, 3 ga quy hoạch tiềm năng, 5 đề - pô, 42 cơ sở bảo trì hạ tầng; Tốc độ thiết kế 350 km/h, khai thác 320 km/h; Tổng mức đầu tư 1.344.459 tỷ đồng (tương đương 58,7 tỷ USD), vốn nhà nước chiếm 80%, vốn tư nhân chiếm 20%; Thời gian thực hiện 2 giai đoạn: từ năm 2020 – 2032 thực hiện đầu tư đoạn Hà Nội – Vinh và Nhà Trang – Tp.HCM, từ 2032-2050 thực hiện đầu tư đoạn Vinh – Nha Trang.

Nếu theo hai phương án mà hai bộ đưa ra tổng tiền đầu tư chênh lệnh nhau lên tới 32,7 tỉ USD (tính theo giá đô- la hiện hành chênh lệnh lên tới trên 700 nghìn tỷ đồng) là điều đáng bàn.

Như chúng ta đã biết, Bộ KHĐT và Bộ GTVT dẫu là hai bộ khác nhau về chức năng, nhưng đều là cơ quan của Chính phủ; bộ trưởng đều là thành viên Chính phủ, thế nên ngoài chức năng quản lý chuyên ngành, còn tham mưu cho Thủ tướng, Chính phủ ban hành các chính sách liên quan đến công tác điều hành và quản lý Nhà nước. Bởi vậy, trong công tác tham mưu ngoài phân định rành ròi trách nhiệm, các bộ cũng phải phối kết hợp để đưa ra những phương án tốt nhất. Song không hiểu lý do gì mỗi bộ đưa ra một kiểu. Ví dụ điển hình nhất là dự án đường sắt cao tốc Bắc- Nam.

Căn cứ theo chức năng, nhiệm vụ thì “Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về kế hoạch, đầu tư phát triển và thống kê, bao gồm: Tham mưu tổng hợp về chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, kế hoạch đầu tư công của quốc gia; cơ chế, chính sách quản lý kinh tế; đầu tư trong nước, đầu tư của nước ngoài vào Việt Nam và đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài; khu kinh tế; nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vốn vay ưu đãi và viện trợ phi chính phủ nước ngoài; đấu thầu; phát triển doanh nghiệp, kinh tế tập thể, hợp tác xã; thống kê; quản lý nhà nước các dịch vụ công trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ theo quy định của pháp luật”. Còn “Bộ Giao thông vận tải là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về giao thông vận tải đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa, hàng hải, hàng không trong phạm vi cả nước; quản lý nhà nước các dịch vụ công theo quy định của pháp luật”.

Nếu căn cứ chức năng, nhiệm vụ trên, Bộ KHĐT mới là bộ trình Chính phủ, Thủ tướng phương án thực hiện dự án đường sắt cao tốc Bắc- Nam dựa trên nguyên tắc lấy ý kiến tổng hợp giữa các Bộ GTVT, Tài chính… Tuy nhiên, nhìn vào số liệu về lập dự toán chênh lệnh nhau về con số tuyệt đối quá lớn liên quan dự án trên có thể nhận thấy hai vấn đề cần phải nêu ra, đó là: Công tác tính toán về mặt toán học đến dự án thực sự có vấn đề. Đồng thời, tính cát cứ giữa các bộ ngành trong việc xây dựng dự án đang rất lớn! Đây là vấn đề mà các bộ cần phải có trách nhiệm giải trình.