Xác định lộ trình thay đổi phương thức quản lý giá

Theo VCCI, tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng xăng, dầu lan rộng trên cả nước trong thời gian qua xuất phát chủ yếu từ phương thức quản lý giá của Nhà nước đặt trong bối cảnh biến động trên thế giới.

VCCI đề nghị cần xác định lộ trình thay đổi phương thức quản lý giá xăng, dầu theo hướng thị trường. ảnh: HL

Về phương thức điều hành giá, Bộ Công Thương đưa ra hai phương án. Phương án 1 là Nhà nước tiếp tục định giá xăng, dầu và sửa đổi công thức tính giá để bảo đảm tính đúng, tính đủ, kịp thời các chi phí trong giá cơ sở. Công thức tính cụ thể sẽ do Bộ Tài chính đề xuất.

Phương án 2 là Nhà nước không định giá xăng, dầu mà sẽ do cung cầu của thị trường quyết định. Tại văn bản số 288/BCT-TTTN ngày 18/1/2023, Bộ Công Thương ưu tiên lựa chọn phương án 1.

Đối với phương án 1, VCCI lo ngại về tính hợp lý và khả thi vì cho rằng, tinh thần “tính đúng, tính đủ” chi phí cho doanh nghiệp không phải đến bây giờ mới được đưa ra, mà các Nghị định 95/2021/NĐ-CP, Nghị định 83/2014/NĐ-CP và các văn bản trước đó đều coi việc “tính đúng, tính đủ” chi phí cho doanh nghiệp là nguyên tắc khi xây dựng công thức tính giá.

“Tuy nhiên, trên thực tế điều này đã không làm được, vì nhiều lý do. Vì vậy, nếu chọn phương án 1 sẽ tiếp tục lặp lại tình trạng bất cập như đã diễn ra thời gian qua mà không có cách nào khắc phục được”, văn bản góp ý của VCCI nêu.

Đối với phương án 2, giá bán do cung cầu quyết định thì sẽ phụ thuộc vào mức độ cạnh tranh của thị trường. Nếu thị trường có mức độ cạnh tranh cao thì giá bán sẽ rất sát với chi phí. Ngược lại, nếu thị trường có ít nhà cung cấp hoặc các nhà cung cấp bắt tay với nhau để nâng giá (thoả thuận hạn chế cạnh tranh) thì giá bán sẽ cao hơn chi phí.

Để khắc phục tình trạng này, VCCI đề nghị cần thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp như cho phép mở các cây xăng gần nhau, cho phép các cây xăng nhập hàng từ nhiều nguồn, hạ rào cản gia nhập thị trường xăng, dầu và điều tra hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh khi có dấu hiệu.

Với những phân tích trên, VCCI đề nghị cân nhắc lựa chọn phương án 2 vì: “Lý do lựa chọn là vì có biện pháp khắc phục nhược điểm của phương án 2, trong khi phương án 1 không có biện pháp hiệu quả để khắc phục nhược điểm”.

Đồng thời, VCCI cũng đề nghị cần xác định thời điểm và lộ trình thay đổi phương thức quản lý giá xăng dầu theo hướng thị trường ngay trong Tờ trình xây dựng Nghị định sửa đổi lần này.

Về chiết khấu tối thiểu trong bán lẻ xăng dầu

Bên cạnh đó, VCCI cũng góp ý kiến về quy định chiết khấu tối thiểu trong bán lẻ xăng, dầu. Theo cơ quan này, thời gian vừa qua, nhiều doanh nghiệp bán lẻ phản ánh tình trạng chiết khấu bán lẻ bằng 0 hoặc thậm chí âm, khiến các cửa hàng bán lẻ không muốn bán hàng, nhưng buộc phải bán vì nếu không sẽ bị cơ quan chức năng xử phạt. Theo VCCI, trong trường hợp giá bán lẻ điều hành thấp hơn toàn bộ chi phí của chuỗi cung ứng thì các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng sẽ không có động lực để kinh doanh.

“Với cách thiết kế quy định như hiện nay, khi giá bán lẻ điều hành thấp hơn chi phí thì khoản âm này chủ yếu sẽ đổ vào doanh nghiệp bán lẻ bởi doanh nghiệp bán buôn có quyền chủ động giá bán buôn và không bị xử phạt khi ngừng bán hàng. Do đó, mấu chốt vấn đề vẫn là xử lý cơ chế giá bán lẻ xăng dầu. Nhiều doanh nghiệp kiến nghị với VCCI để kiến nghị Chính phủ và Bộ Công Thương quy định mức chiết khấu tối thiểu cho các cửa hàng bán lẻ” VCCI cho biết.

Về vấn đề này, Bộ Công Thương đưa ra hai phương án: Phương án 1 là không quy định cụ thể mức chiết khấu. Phương án 2 là quy định mức chiết khấu tối thiểu trong kinh doanh xăng dầu. Bộ Công Thương lựa chọn phương án 1 với lý do đây là quan hệ dân sự, dành quyền chủ động cho các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, VCCI nhìn nhận, với cách thức này thì Nhà nước đang can thiệp vào thị trường một cách nửa vời. Một mặt, Nhà nước tôn trọng quan hệ dân sự bằng cách không quy định chiết khấu tối thiểu hay giá bán buôn tối đa và không xử phạt bên bán buôn khi dừng bán hàng. Mặt khác, Nhà nước lại can thiệp vào quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp bán lẻ bằng cách quy định giá bán lẻ tối đa và xử phạt khi cửa hàng bán lẻ ngừng bán.

Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị trong trường hợp Nhà nước không can thiệp vào giá, để cung cầu thị trường quyết định giá, thì không quy định mức chiết khấu bán lẻ tối thiểu. Còn nếu Nhà nước tiếp tục can thiệp vào giá bán lẻ thì cần đồng thời điều hành chiết khấu tối thiểu (hoặc giá bán buôn tối đa) để bảo đảm đồng bộ cơ chế quản lý.

Phương Thảo