Kỳ 1: Siêu rẻ, siêu lợi nhuận

Nơi nào mua?

Thực tế, con đường tiêu thụ của loại nước rửa bát thủ công này không nơi nào khác chính là những quán ăn bình dân cho tới quán ăn tại các khu công nghiệp, thậm chí cả các quán nhậu đang được mọc tràn lan hiện nay. Bằng chứng, chị B. A (Kim Ngưu – người sản xuất nước rửa bát tự chế) cho biết: “Đa phần loại nước rửa bát này được quán ăn, căng tin của các trường đại học, cao đẳng, khu công nghiệp tiêu thụ là chính… chứ họa chăng mới có người dân mua về sử dụng. Mấy năm trước còn pha, mỗi ngày nhà tôi đổ hàng chục can cho các quán ăn ấy chứ. Giờ ai họ chẳng tính bài toán kinh tế hả em, mua 1 chai 5 lít thì có mà rửa gẫy tay còn không hết, mua nước rửa bát kia, rẻ cũng 10.000 đồng mà chai bé tí tẹo”.

Quán ăn vô tư sử dụng nước rửa bát nhằm tiết kiệm chi phí.

Với đặc trưng là dung dịch màu xanh, đỏ hay vàng được đựng trong can dầu ăn 20 lít, không khó để người ta nhận ra sự hiện diện của loại nước rửa bát tự chế này ở các quán bán hàng ăn... Chị Phạm Hoàng Hà (Thanh Xuân – Hà Nội) chia sẻ: “Ngay trong ngõ nhà tôi cũng không ít quán cơm sử dụng loại nước rửa bát như vậy. Cứ trưa, chiều, tối, khách ăn xong họ dọn chất đống ra trước cửa, vãn khách rồi rửa. Nhìn cái cảnh họ rửa được 1, 2 nước rồi lại úp vào, tôi sợ không dám cho chồng con ra cửa hàng ăn uống luôn. Ở nhà mình dùng hàng công ty, có đảm bảo mà phải rửa lấy 2- 3 lượt nước mới sạch, ở quán, thức ăn đầy dầu mỡ, để khô rồi mới bắt đầu rửa thì ở đâu ra mà sạch nổi. Và điều quan trọng, ai dám đảm bảo nước rửa bát đấy an toàn!”.

Dạo qua một số quán cơm bình dân xung quanh khu vực Trường Đại học Công Nghiệp Hà Nội, Đại học Quốc gia, Đại học Kinh tế Quốc dân và các quán ăn vỉa hè cuối chợ... vào khoảng giữa trưa, cảnh tượng nhân viên những quán cơm này đánh vật với đống bát đĩa bằng dung dịch nước rửa bát tự chế là điều quá quen thuộc. Trong quán bún chả cuối đường Phan Văn Trường (chợ Nhà Xanh), để kịp giờ phục vụ khách, nhân viên quán chỉ kịp rửa qua loa bát đũa với thứ nước màu rửa màu xanh, tráng qua 1 lượt nước rồi úp vội, có người gọi món thì dùng chiếc giẻ đã ố màu lau khô. Kì lạ là dù chứng kiến những cảnh đó, nhiều vị khách vẫn thản nhiên ăn uống ngon lành…

Ăn mòn da tay, chứa kim loại nặng

Trao đổi về nước rửa chén bát không rõ nguồn gốc, nước tự chế TS Nguyễn Ngọc Hà – Trưởng khoa Hóa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết: “Trên thị trường, nước rửa bát được chia làm 2 loại: Một loại là từ chất hữu cơ; một loại từ chất hóa học. Thực tế, nước rửa bát tự chế được bày bán tại vỉa hè, quán xá mà chúng ta thấy, sử dụng hỗn hợp chính đó là Natri hidroxit – công thức hóa học NaOH hay được gọi là “xút, xút ăn da”. Theo TS Hà đây là loại chất tẩy cực mạnh có tính nhờn, làm bục vải, giấy và ăn mòn da. Thông thường, loại hóa chất này được sử dụng nhiều trong các ngành công nghiệp sản xuất giấy, luyện nhôm, dệt nhuộm, xà phòng, chất tẩy rửa, tơ nhân tạo... Từ chất chính trên, nhiều người dân tự mua công thức hoặc học lại công thức, pha tạp thêm nhiều loại chất khác: chất tạo bọt, chống ăn da, chất cô đặc… để tạo thành nước rửa bát bày bán tràn lan.

Với giá thành rẻ, chỉ khoảng 3.000 đồng/ lít, để đảm bảo tính kinh tế, đa số những người pha dung dịch rửa bát thường lựa chọn hóa chất công nghiệp rẻ tiền. Điều đó tồn tại rất nhiều nguy hiểm, vì bản thân các loại hóa chất đó vẫn còn chứa những tạp chất như kim loại nặng (chì) chưa tách hết hoặc những chất tẩy tổng hợp không được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm.

Mặt khác, những người pha chế là những người không có trình độ chuyên môn, thường pha theo cảm tính, cho nên, không đảm bảo được độ chính xác. Việc ngâm ủ lượng “xút”, chất tẩy quá nhiều mà không kiểm soát được nồng độ sẽ gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Nó có thể làm ăn mòn da tay, gây ngứa rát, hỏng da nếu tiếp xúc nhiều, chưa kể tới, nhiều chất độc hại sẽ bám trên bề mặt bát đũa, gây ra ảnh hưởng trực tiếp sức khỏe bên trong.

Chúng tôi sẽ tiếp tục mục sở thị đường đi của loại nước rửa chén, bát này để thông tin trung thực, khách quan tới bạn đọc.

Hồng Hải