Tìm lối đi riêng cho gốm truyền thống

Trò chuyện với Minh trong buổi sáng tháng 4, giọng nói nhẹ nhàng ấm áp, chứa đựng tình yêu nghề của Minh đã cuốn hút tôi bằng những câu chuyện về nghề ngay từ những phút đầu gặp mặt. Sinh ra ở làng nghề, trong gia đình nhiều đời gắn bó với nghề sản xuất đồ gốm, Minh đã “bén duyên” với nghề ngay từ khi còn nhỏ. Tuổi thơ của Minh là những ngày làm bạn với đất.

Chiếc ấm thời Lý đang được nghệ nhân hoàn thiện.

Tốt nghiệp Trung học phổ thông, chàng trai trẻ quyết định theo nghề truyền thống của gia đình. Sau hai năm làm việc, Minh nhận thấy các sản phẩm làm ra giống những sản phẩm đại trà của làng nghề nên không tạo được dấu ấn riêng, khó thu hút khách hàng. Trăn trở gắn bó, phát triển nghề của gia đình, của làng, Minh quyết định theo học tại khoa gốm, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp để trang bị thêm kiến thức, kinh nghiệm làm nghề. Vừa học tại trường, Minh vừa tìm tòi, học hỏi nghề từ những người thầy đi trước. Dần dần thế giới quan của chàng trai trẻ được thay đổi, những tác phẩm tạo ra mang tính nghệ thuật cao hơn.

Chia sẻ về cơ duyên gắn bó với nghề, Minh cho biết: “Sự trang trí phong phú, đa dạng trong cách tạo hình của bố đã truyền cảm hứng cho tôi theo đuổi nghề. Để tạo ra một tác phẩm gốm thủ công mất rất nhiều thời gian. Công việc làm gốm thật sự không hề đơn giản, nó đòi hỏi sự kiên trì, nhẫn nại. Thêm vào đó người thợ muốn giỏi nghề cần phải có tố chất nghệ thuật, biết cảm nhận cái đẹp, có vậy các sản phẩm làm ra mới có hồn”.

Trong hành trình theo nghề, Minh đã chọn hướng đi cho riêng mình. Vẫn là xương, là men của gốm Bát Tràng nhưng toàn bộ sản phẩm của Minh đều được làm thủ công, vuốt bằng tay. Đó là nét riêng khi Bát Tràng đã có rất nhiều sản phẩm được sản xuất từ hệ thống máy công nghiệp. Việc kết hợp các đường nét của nghệ thuật điêu khắc, Minh đã cho ra những sản phẩm gốm mang đậm nét truyền thống xen lẫn nét độc đáo của nghệ thuật điêu khắc hiện đại. Cứ vậy với lòng yêu nghề, những miếng đất vốn vô tri, vô giác qua bàn tay Minh đã trở thành những tác phẩm nghệ thuật có sức hút.

Minh đã cho ra đời nhiều tác phẩm nhận được sự đánh giá cao của các nghệ nhân gốm cũng như của khách hàng. Tiêu biểu trong số đó là tác phẩm “Đôi bình vuốt tay men rạn cổ”; “Đôi chóe men rạn đắp rồng” hiện đang được lưu giữ và trưng bày tại Chùa Kim Trúc Tự (làng Bát Tràng, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm). Năm 2021, từ sự tích “Cá chép vượt vũ môn hóa Rồng”, Minh cho ra sản phẩm “Khát vọng”. Hiện nay sản phẩm đang được trưng bày tại Trung tâm Tinh hoa làng nghề Việt (xã Bát Tràng huyện Gia Lâm). Các tác phẩm: “Đôi chân đèn màu lam sẫm”; “Đôi lộc bình đắp tứ linh”, “Đôi choé men rạn vẽ rồng màu chàm cổ” hiện đang lưu giữ và trưng bày tại Chùa Tiêu Dao (làng Giang Cao, xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm).

Tạo sức sống bền bỉ cho nghề

Sau cuộc trò chuyện về cơ duyên gắn bó với nghề gốm, tôi được tham quan xưởng sản xuất của Minh. Minh lấy đất tự tay nhào nặn, đặt lên bàn xoay, tỉ mỉ chuốt khối đất thành chiếc ấm. Vừa thao tác Minh vừa giải thích, thông thường để làm ra một sản phẩm gốm, người thợ phải thiết kế, lên khung về kỹ thuật. Sau khi có thiết kế cơ bản, người thợ sẽ hình dung và chuốt theo đúng kỹ thuật. Sản phẩm làm ra sẽ được phơi, khi khô sẽ được mang ra chuốt nguội trước khi nung.

Nghệ nhân Minh đang hoàn thiện tác phẩm đôi chóe điêu khắc tích tứ cảnh cổ đồ.

Theo nghệ nhân Nguyễn Tuấn Minh, sản phẩm gốm có đẹp, có hồn hay không phụ thuộc rất nhiều vào đôi bàn tay của người thợ. Các sản phẩm của Minh đều được làm thủ công nên tất cả các khâu sản xuất đòi hỏi độ chính xác cao. Do đó, thợ gốm không những cần sự tỉ mỉ, chính xác mà phải luôn có sự nhạy cảm, nhất là trong khâu nung lò.

“Một sản phẩm gốm được cho là đẹp phải là sản phẩm chuẩn kích thước, tinh tế trong từng đường nét khi chuốt, sắc sảo trong từng chi tiết hoa văn. Ngoài ra, kỹ thuật nung gốm phải đạt chuẩn, gốm sau nung phải mịn, đẹp”, Minh chia sẻ.

Nói tới đây Minh nhớ lại quãng thời gian mới vào nghề, phải trải qua nhiều khó khăn, trong số đó là khó khăn về nguồn nguyên liệu, đặc biệt là kỹ năng đốt lò do chưa có nhiều kiến thức, kinh nghiệm, khi đó sản phẩm làm ra đều chưa đạt yêu cầu. Chủ động học hỏi kinh nghiệm từ người thầy, từ các nghệ nhân đi trước, dần dà Minh đã khắc phục được những khó khăn, các sản phẩm Minh tạo ra được đánh giá cao. Đến nay Minh đã xây dựng được xưởng sản xuất cho riêng mình, tạo việc làm cho nhiều người dân trong vùng, qua đó Minh truyền dạy nghề cho các bạn trẻ trong làng. Sản xuất theo phương pháp thủ công nên số lượng không nhiều, mỗi tháng xưởng gốm của Minh cung cấp ra thị trường hơn 300 sản phẩm. Các sản phẩm đều được đầu tư về chất lượng, tạo điểm nhấn trong mỗi khách hàng.

Từ những sự nỗ lực cố gắng đó, Minh đã nhận được nhiều Chứng nhận, Giấy khen trong quá trình làm nghề. Năm 2015, Minh được Ủy ban nhân dân thành phố Huế chứng nhận đã tham gia tích cực và góp phần quan trọng cho thành công của Festival nghề truyền thống Huế. Năm 2018 và 2019, Minh được Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội tặng Giấy khen đã có thành tích xuất sắc trong công tác của Hiệp hội. Năm 2020, Sở Công Thương Hà Nội chứng nhận nghệ nhân tham gia chuỗi Kết nối mạng lưới sản xuất và tiêu dùng bền vững ngành gốm sứ thành phố Hà Nội. Đặc biệt cuối năm 2021, Minh được Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội, ngành nghề gốm sứ.

Với những thành tích xuất sắc đã đạt được, Minh là một trong 10 gương mặt trẻ Thủ đô tiêu biểu năm 2021. Với Minh, những thành tích đó vừa là vinh dự, vừa là động lực, là nguồn động viên, khích lệ bản thân tiếp tục theo đuổi niềm đam mê, góp phần làm rạng danh cho nghề truyền thống của làng. /.